Whisky Galore (nofel)

Nofel a ysgrifennwyd gan Compton Mackenzie, a gyhoeddwyd ym 1947, yw Whisky Galore.[1] Fe'i haddaswyd ar gyfer y sinema o dan y teitl Whisky Galore! ym 1949 [2] ac eto yn 2016.[3]

Whisky Galore
Clawr yr argraffiad cyntaf
Enghraifft o'r canlynolgwaith llenyddol Edit this on Wikidata
AwdurCompton Mackenzie
CyhoeddwrChatto and Windus
GwladYr Alban
IaithSaesneg
Dyddiad cyhoeddi1947 Edit this on Wikidata
Dyddiad cyhoeddi1947
GenreFfars
Rhagflaenwyd ganKeep the Home Guard Turning Edit this on Wikidata

Crynodeb Plot

golygu

Yn ystod yr Ail Ryfel Byd, mae'r llong cargo, yr SS Cabinet Minister yn cael ei dryllio oddi ar grŵp ffuglennol o ynysoedd yr Alban — Todday Fawr a Todday Fychan— gyda hanner can mil o gasys wisgi ar fwrdd y llong. Oherwydd dogni amser rhyfel, roedd yr ynyswyr sychedig bron â rhedeg allan o'u gwirod cenedlaethol ac yn gweld hyn fel rhodd annisgwyl gan ffawd. Maen nhw'n llwyddo i achub cannoedd o'r casys cyn i'r llong suddo. Ond nid tasg syml sydd yn eu wynebu. Rhaid iddynt rwystro ymdrechion yr awdurdodau i atafaelu'r gwirod, yn enwedig gan Gapten y Gwarchodlu Cartref cyfeiliornus, rhwysgfawr Paul Waggett. Mae brwydr chwerthinllyd o chware fel cath a llygoden yn dilyn.

Er bod y llongddrylliad a’r pranciau i gadw gafael ar y wisgi yn ganolbwynt i'r stori, mae yna lawer o fanylion cefndir hefyd am fywyd ar Ynysoedd Allanol Heledd, gan gynnwys y gwrthdaro diwylliant rhwng ynys Brotestannaidd Todday Fawr ac ynys Gatholig Todday Fychan. (Seiliodd Mackenzie ddaearyddiaeth yr ynysoedd hyn ar Barraigh ac Eirisgeidh, er bod y ddwy ynys yn rhai Catholig yn y byd go iawn). Mae yna nifer o is-blotiau, ee dau gwpl sy'n bwriadu priodi.

Mae rhyddiaith Mackenzie yn cyfleu acenion amrywiol yr ardal ac mae hefyd yn cynnwys llawer o'r Aeleg cyffredin a oedd yn cael ei defnyddio ar y pryd. Mae'r llyfr yn cynnwys geirfa o ystyr ac ynganiad bras yr iaith.

Gwreiddiau'r stori

golygu

Mae'r stori wedi'i seilio ar ddigwyddiad go iawn a ddigwyddodd ym 1941 ger Eirisgeidh [4] pan fu i'r SS Politician cael ei dirio gyda chargo yn cynnwys 28,000 o gasys o wisgi brag. Mae ffeiliau swyddogol a ryddhawyd gan yr Archifa Genedlaethol yn dangos ei fod hefyd yn cario swm mawr o arian parod. At ei gilydd, roedd bron i 290,000 o bapurau deg swllt, a fyddai’n gyfwerth â sawl miliwn o bunnoedd yn arian heddiw. Ni ddaethpwyd o hyd i'r cyfan wedi'r llongddrylliad.[5]

Addasiadau

golygu

Perfformiwyd addasiad theatr o'r nofel, wedi'i drwyddedu gan Gymdeithas yr Awduron (rheolwyr ystâd lenyddol Compton Mackenzie) ac a ysgrifennwyd gan Paul Godfrey, gyntaf fel "sioe bar" yn Theatr Perth ar ddiwedd yr 1980au. Mae gan yr addasiad hwn, a gyflwynwyd yn null darllediad radio o'r 1940au, bedwar actor BBC Radio Rep a rheolwr stiwdio yn creu'r holl leoliadau, cymeriadau ac effeithiau sain fel y byddent wedi'i wneud mewn darllediad radio byw. Cynhyrchwyd y fersiwn hon hefyd gan Mull Theatre yn niwedd y 1990au, dechrau'r 2000au ac yn 2014, gan fynd ar daith i theatrau ledled yr Alban.

Perfformiwyd fersiwn sioe gerdd o'r nofel, o'r enw Whisky Galore - a musical!, Yn Theatr Gŵyl Pitlochry, yr Alban yn 2009 a 2011. Addaswyd y llyfr gan Shona McKee McNeil a chyfansoddwyd y gerddoriaeth gan Ian Hammond Brown. Cynhyrchwyd addasiad Gaeleg o’r nofel ar gyfer y llwyfan gan Iain Finlay MacLeod ar gyfer cyd-gynhyrchiad Theatr Genedlaethol yr Alban, Robhanis ac A Play, A Pie & A Pint yn Òran Mór o’r enw Uisge-Beatha Gu Leòr yn 2015.[6]

Cyfeiriadau

golygu
  1. Mackenzie, Compton (1947). Whisky galore. London: Chatto and Windus.
  2. "BFI Screenonline: Whisky Galore! (1949)". www.screenonline.org.uk. Cyrchwyd 2019-11-01.
  3. "Tourism hopes after Whisky Galore remake". 2017-05-05. Cyrchwyd 2019-11-02.
  4. "SS Politician: Whisky galore off Eriskay". www.scotsman.com (yn Saesneg). Cyrchwyd 2021-08-29.
  5. "The true story behind Whisky Galore! | Scotch Whisky". scotchwhisky.com. Cyrchwyd 2019-11-02.
  6. Dibdin, Tom (15 April 2015). "Uisge-Beatha Gu Leor/Whisky Galore". the Stage. Cyrchwyd 2 Tachwedd 2019.