William Scawen

William Scawen
William Scawen
Ganwyd	1600
Bu farw	1689
Dinasyddiaeth	Teyrnas Lloegr
Galwedigaeth	llenor, gwleidydd
Swydd	Aelod Seneddol yn Senedd Lloegr

Roedd William Scawen (1600–1689) yn un o arloeswyr adfywiad yr iaith Gernyweg. Roedd yn wleidydd a eisteddodd yn Nhŷ'r Cyffredin yn 1640 ac a ymladdodd dros achos y Brenhinwyr yn Rhyfel Cartref Lloegr. Bu hefyd yn gohebu gyda'r Cymro a'r ieithydd cynnar, Edward Lhuyd.

Bywyd

Roedd Scawen yn fab i Robert Scawen, St. Germans ac Isabella Nicholls, merch Humphrey Nicholls, Sant Tudy.^[1]^[2] Roedd yn ŵr bonheddig o Gernyw ac yn Is-Warden y Stannaries. Ym mis Ebrill 1640 etholwyd ef yn Aelod Seneddol dros St Germans a thros East Looe yn y Senedd Fer.^[3] Ni pharhaodd y senedd yn ddigon hir i bob etholiad dwbl o'r fath gael ei ddatrys. Roedd yn cefnogi achos y Brenhinwyr yn y Rhyfel Cartref ac yn ymladd ochr yn ochr â milwyr oedd yn siarad Cernyweg.^[4] Ar yr Adferiad yr oedd yn un o'r rhai a gynigiwyd i anrhydeddu Marchog y Royal Oak.

Sylweddolodd Scawen fod y Gernyweg yn darfod ac ysgrifennodd lawysgrifau manwl y dechreuodd weithio arnynt pan oedd yn 78. Rhwng 1679 a 1680, gwnaeth gyfieithiad Saesneg o gerdd angerdd ganoloesol Gernyweg, "Pascon aggan Arluth".^[4] Roedd ei brif waith yn cynnwys sylwadau ar y llawysgrif hynafol, o'r enw "Passio Christi", a ysgrifennwyd yn yr iaith Gernyweg, ac sydd bellach wedi'i chadw yn Llyfrgell Bodley ym Mhrifysgol Rhydychen (a gyhoeddwyd yn Llundain yn 1777).^[5] Ceir ynddo hanes iaith, moesau, ac arferion y Gernyweg. Yr unig fersiwn a gyhoeddwyd erioed oedd drafft cyntaf byr, ond mae’r llawysgrif, a ddatblygodd yn barhaus hyd ei farwolaeth, yn gannoedd o dudalennau o hyd – gyda nodiadau bach yn sownd drwyddi yn ei lawysgrifen gynyddol annarllenadwy. Nododd un ar bymtheg o resymau dros ddirywiad yr iaith Gernyweg a oedd yn cynnwys gelyniaeth bonedd at yr iaith, agosrwydd Dyfnaint Saesneg ei hiaith, colli cofnodion yn y Rhyfel Cartref, diffyg Beibl yn y Gernyweg, diwedd perfformiadau drama wyrthiol iaith frodorol a cholled. o gysylltiad â Llydaw.^[4]

Cyhoeddodd hefyd lawysgrif Antiquities Cornubrittanic.^[6]

Yr oedd yn gohebu â'r Cymru, Edward Lhuyd, gŵr pwysig arall ym mudiad adferiad Cernyweg.

Priododd chwaer Scawen, Elizabeth, Martin Keigwin, ac yr oedd yn fam i John Keigwin. Bu'r Keigwiniaid hefyd yn weithgar yn hybu adfywiad yr iaith Gernyweg.^[7]