Ymennydd dynol
Yr ymennydd dynol yw'r rhan o'r corff sydd yn galluogi pobl i wneud synnwyr o bethau. Mae'n cael mewnbwn gan organau synnwyr, ac mae'n newid ymddygiad mewn ymateb i'r wybodaeth hon. Mae'r ymennydd hefyd yn rheoli ein defnydd o iaith, ac yn ein galluogi i feddwl yn haniaethol[1]. Yr ymennydd yw canolfan reoli'r corff cyfan[2]. Mae'r ymennydd yn cynnwys math arbennig o gelloedd. Maent yn gysylltiedig â'i gilydd a chyda'r nerfau yn y corff. Mae'r ymennydd eiddil yn cael ei warchod gan esgyrn y benglog.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | dosbarth o endidau anatomegol  |
|---|---|
| Math | organ ddynol, primate brain, organ component of neuraxis, endid anatomegol arbennig |
| Màs | 1.2 ±1.4 cilogram |
| Rhan o | Homo sapiens |
| Rhagflaenwyd gan | neural tube |
| Yn cynnwys | cerebrwm, bôn yr ymennydd, cerebellum |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Swyddogaeth
golyguYr ymennydd sy'n gyfrifol am feddwl a dysgu. Mae'n gyfrifol am deimladau'r corff. Dyma ffynhonnell ymwybyddiaeth. Mae'r ymennydd hefyd yn rheoli gweithredoedd annibynnol y corff, fel anadlu, treulio, curiad calon, sy'n digwydd yn awtomatig. Mae'r gweithgareddau hyn, a llawer arall, yn cael eu llywodraethu gan swyddogaethau anymwybodol yr ymennydd a'r system nerfol. Caiff yr holl wybodaeth am y byd a gesglir gan y synhwyrau ei anfon trwy nerfau i'r ymennydd, gan ganiatáu i unigolyn gweld, clywed, arogli, blasu a theimlo pethau. Mae'r ymennydd yn prosesu'r wybodaeth hon, ac rydym yn ei brofi fel lluniau, synau, ac yn y blaen. Mae'r ymennydd hefyd yn defnyddio nerfau i ddweud wrth y corff beth i'w wneud, er enghraifft trwy ddweud wrth y cyhyrau i symud neu i'r galon i guro'n gynt.
Rhannau
golyguMae'r ymennydd yn cael ei wneud o dri phrif ran: y cerebrwm, y cerebelwm a choesyn yr ymennydd. Arwyneb y cerebrwm yw'r cortecs cerebral.
Cortecs cerebrol
golyguMae gan y cortecs ardaloedd synhwyraidd, modur a chymdeithasu. Y meysydd synhwyraidd yw'r meysydd sy'n derbyn ac yn prosesu gwybodaeth o'r synhwyrau. Mae'r ardaloedd modur yn rheoli symudiadau gwirfoddol, yn enwedig symudiadau cywrain a berfformir gan y llaw. Mae hanner de'r ardal modur yn rheoli symudiadau ochr chwith y corff, a'r ochr chwith o'r ardal modur yn rheoli ochr de'r corff. Mae ardaloedd cymdeithasu yn cynhyrchu profiad ystyrlon o'r byd, ac yn cefnogi meddwl haniaethol ac iaith. Mae hyn yn galluogi rhyngweithio'n effeithiol[3].
Cerebelwm
golyguMae'r cerebelwm yn cydlynu cyhyrau fel eu bod yn cydweithio. [5] Mae hefyd yn ganolog i gynnal safle a chydbwysedd, rhan hanfodol o symudiad sy'n helpu gyda sgiliau modur syml.
Coesyn yr ymennydd
golyguMae coesyn yr ymennydd o dan gefn yr ymennydd. Mae'n uno â gweddill yr ymennydd i linyn y cefn. Mae ganddi lawer o wahanol rannau sy'n rheoli gwahanol swyddogaethau'r corff: er enghraifft, anadlu, curiad y galon, tisian, blincio llygad, a llyncu. Mae tymheredd y corff a'r ysfa am fwyd hefyd yn cael eu rheoli gan rannau o goesyn yr ymennydd.
Celloedd
golyguMae ymennydd dynol yn cyfrif am tua 2% o bwysau'r corff, ond mae'n defnyddio tua 20% o'i ynni. Mae ganddo tua 50-100 biliwn o gelloedd nerfol (a elwir yn niwronau), ac yn fras yr un nifer o gelloedd cefnogol, o'r enw celloedd glial. Gwaith niwronau yw derbyn ac anfon gwybodaeth i weddill y corff ac oddi wrth ei gilydd, tra bod celloedd glial yn darparu maeth ac yn arwain llif y gwaed i'r niwronau, gan ganiatáu iddynt wneud eu gwaith. Mae gan bob cell nerf gysylltiad â chymaint â 10,000 o gelloedd nerf eraill trwy gysylltiadau o'r enw synaps.
Gweler hefyd
golyguCyfeiriadau
golygu- ↑ Calvin, William H. [1996] 1998. How brains think: evolving intelligence, then & now. Phoenix, London. ISBN 0-75380-200-7
- ↑ Encyclopedia of discovery: science. Weldon Owen, 2001, 30–31. ISBN 1740893298
- ↑ Braitenberg V. and Schüz A. 1991. Anatomy of the cortex: statistics and geometry. NY: Springer-Verlag