Afon Life

Afon Life
Math	afon
Daearyddiaeth
Gwlad	Gweriniaeth Iwerddon
Cyfesurynnau	53.15625°N 6.28806°W, 53.34358°N 6.19192°W
Aber	Môr Iwerddon
Llednentydd	Afon Dodder, Afon Poddle, Afon Camac, Rye
Hyd	125 cilometr
Arllwysiad	13.8 ±0.001 metr ciwbic yr eiliad
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Mae Afon Life neu Afon Liffe (Gwyddeleg: An Life;^[1] Saesneg: River Liffey) yn afon yn Iwerddon, sy'n llifo trwy ganol dinas Dulyn. Ymhlith yr afonydd llai sy'n ei bwydo mae'r afonydd Dodder, Poddle a'r Camac. Darpara'r afon rhan helaeth o gyflenwad dŵr y ddinas a nifer o gyfleoedd am weithgareddau adloniadol.

Tarddiad yr afon yw Cors Ben Life rhwng y mynyddoedd Kippure a Tonduff ym Mynyddoedd Wicklow. Mae’n llifo trwy Wicklow, Kildare a Dulyn cyn ymuno a’r Môr Iwerddon ynghanol Bae Dulyn. Hyd yr afon yw 132 cilomedr.^[2]

Etymoleg golygu

Mae Geographia Ptolemi (2il ganrif OC) yn disgrifio afon, efallai'r Liffe, a alwyd ganddo yn Οβοκα (Oboka). Yn y pendraw, arweiniodd hyn at (ail)enwi'r afon Avoca sydd yn llifo fewn i dref Arklow i'r de o Ddulyn.^[3]

Galwyd y Liffe yn wreiddiol yn An Ruirthech, "rhedwr cyflym (neu cryf)".^[4] (cymharer â'r gair Cymraeg "rhedeg". Mae'r gair Liphe (neu Life) yn y Wyddeleg yn cyfeirio at y tir gwastad yr oedd yr afon yn llifo drwyddi, gan ddod, maes o law, i gyfeirio at yr afon ei hun.^[5] Gelwyd hi hefyd ar un adeg yn Anna Liffey,^[6] o bosib yn Seisnigiad o'r Wyddeleg Abhainn na Life, ("afon Liffe").^[7] Mae James Joyce yn ymgorffori'r afon fel "Anna Livia Plurabelle" yn ei nofel Finnegans Wake.