Paris: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

===Y Celtiaid brodorol===

Roedd y Parisii, is-lwyth y [[Senoniaid]] Celtaidd, yn byw yn ardal Paris o ganol y [[3 CC]].{{sfn|Arbois de Jubainville|Dottin|1889|p=132}}{{sfn|Cunliffe|2004|p=201}} Croesai un o brif lwybrau masnach gogledd-de'r ardal y Seine ar yr île de la Cité; yn raddol daeth y man cyfarfod hwn o lwybrau masnach tir a dŵr yn ganolfan fasnachu bwysig.{{sfn|Lawrence|Gondrand|2010|p=25}} Roedd y Parisii yn masnachu gyda llawer o drefi afonydd (rhai mor bell i ffwrdd â [[Penrhyn Iberia|Phenrhyn Iberia]]) ac yn bathu eu darnau arian eu hunain at y diben hwnnw. {{sfn|Schmidt|2009|pp=65–70}}

 

Cyn i'r [[yr Ymerodraeth Rufeinig|Ymerodraeth Rufeinig]] gyrraedd ym [[52 C.C.]] roedd llwyth [[Galaidd]] yn byw yno.{{sfn|Schmidt|2009|pp=154–67}} Roedd y Rhufeinwyr yn eu galw nhw'n [[Parisii (Gâl)|Parisii]] er eu bod nhw eu hunain yn galw'r dref yn ''[[Lutetia]]'', sef "lle corsog" (gweler uchod). Tua 50 o flynyddoedd ar ôl hyn datblygodd rhan newydd o'r dref ar ochr chwith i'r afon (y ''Quartier Latin'' heddiw) a newidiwyd enw'r dref i "Baris".

 

Heddiw mae'r ''[[Palais de Justice]]'' a'r eglwys gadeiriol ''[[Notre-Dame de Paris]]'' ar yr île de la Cité. Gyferbyn, mae ynys arall, yr ''[[Île Saint-Louis]]'', sy ddim mor fawr. Ar honno, mae tai cain a adeiladwyd yn ystod y [[17eg ganrif|ail ganrif ar bymtheg]] a'r [[18fed ganrif|deunawfed ganrif]].

 

Daeth rheolaeth Rhufain ym Mharis i ben ym [[508]] pan ddaeth y dref yn brif ddinas y [[Merofingiaid]] o dan [[Clovis I]].

 

Yn ystod yr [[11g]] adeiladwyd rhan newydd y dref ar lan dde yr afon ac yn ystod y [[12fed ganrif|ddeuddegfed ganrif]] a'r [[13g]] sy'n cynnwys teyrnasiad [[Philippe II o Frainc|Philippe II Augustus]] ([[1180]]-[[1223]]) roedd y dref yn tyfu'n braf. Yn ystod yr adeg hon adeiladwyd caer, y [[Louvre]] cyntaf, a nifer o eglwysi gan gynnwys [[Notre-Dame de Paris|Eglwys Gadeiriol Notre-Dame]]. Daeth nifer o ysgolion ar lan chwith yr afon at ei gilydd i lunio prifysgol, y [[Sorbonne]]. Roedd Albertus Magnus a [[Thomas Aquinas|St. Thomas Aquinas]] ymhlith ei myfyrwyr cynnar. Yn ystod y [[Canol Oesoedd]] roedd Paris yn ddinas fasnach a deallusol bwysig iawn, er i'r [[y Pla|Pla]] ddod i'r dref yn y [[14eg ganrif|bedwaredd ganrif ar ddeg]]. O dan reolaeth [[Louis XIV o Frainc|Louis XIV]], ''Brenin yr Haul'', oedd yn para o [[1643]] i [[1715]] symudwyd y llys brenhinol o Baris i [[Versailles]], tref gyfagos.

 

Dechreuodd [[y Chwyldro Ffrengig]] ag ymosod ar y [[Bastille]] ar [[14 Gorffennaf]] [[1789]]. Roedd croestyniadau niferus rhwng Paris a'r ardal o gwmpas y dref yn parhau am flynyddoedd ar ôl hynny.

 

Roedd Paris o dan reolaeth [[yr Almaen]] yn ystod [[yr Ail Ryfel Byd]], ond rhyddhawyd ym mis Awst [[1944]] ar ôl [[Brwydr Normandi]].

 

== Diwylliant ==

===Paentio===

Am ganrifoedd, mae Paris wedi denu artistiaid o bob cwr o'r byd, sy'n cyrraedd y ddinas i addysgu eu hunain ac i geisio ysbrydoliaeth o'r gronfa helaeth o adnoddau ac orielau artistig. O ganlyniad, mae Paris wedi ennill enw da fel y "Ddinas Gelf".{{sfn|Montclos|2003}} Roedd artistiaid Eidalaidd yn ddylanwad mawr ar ddatblygiad celf ym Mharis yn yr [[16g]] a'r [[17g]], yn enwedig ym maes [[Cerfluniaeth|cerflunio]] a cherfwedd. Daeth paentio a cherflunwaith yn ffasiwn poblogaidd oherwydd brenhiniaeth Ffrainc a gomisiynodd lawer o artistiaid Paris i addurno eu palasau yn ystod oes Baróc a Chlasuriaeth Ffrainc. Cafodd cerflunwyr fel [[Girardon]], [[Coysevox]] a [[Coustou]] enw da fel yr artistiaid gorau yn y llys brenhinol yn Ffrainc yr [[17g]]. Daeth [[Pierre Mignard]] yn arlunydd cyntaf i'r [[Louis XIV, brenin Ffrainc|Brenin Louis XIV]] yn ystod y cyfnod hwn. Yn 1648, sefydlwyd cerflun Académie royale de peinture et de (yr Academi Frenhinol Peintio a Cherflunio) i ddarparu ar gyfer y diddordeb enfawr mewn celf yn y brifddinas. Gwasanaethodd hon fel ysgol gelf orau Ffrainc tan 1793.{{sfn|Michelin|2011}}