Wicipedia

Canada: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
Crewyd drwy gyfieithu'r dudalen "Canada"
ehangu
Llinell 1:
{{Gwybodlen lle
| ynganiad = {{wikidata|property|P443}}
| suppressfields= gwlad image1 sir | map lleoliad = [[Delwedd:CAN orthographic.svg|270px]] | banergwlad = [[Delwedd:Flag of Canada.svg|170px]] }}
Gwlad fwyaf gogleddol [[Gogledd America]] yw '''Canada''' a hi yw'r wlad ail fwyaf yn y byd o ran [[arwynebedd]], yn dilyn [[Rwsia]]. Mae'n ymestyn o'r [[Môr Iwerydd]] yn y dwyrain i'r [[Môr Tawel]] yn y gorllewin ac i [[Cefnfor yr Arctig|Gefnfor yr Arctig]] i'r gogledd. Mae'n rhannu ffin gyda [[Unol Daleithiau'r America]] i'r de ac i'r gogledd orllewin ac mae ei deg talaith (''province'') a thair tiriogaeth (''territory'') yn ymestyn o'r [[Môr Iwerydd]] i'r [[Môr Tawel]], gyda [[Cefnfor yr Arctig|Chefnfor yr Arctig]] yn y gogledd. Prifddinas Canada yw [[Ottawa]], a'i thair ardal fetropolitan fwyaf yw [[Toronto]], [[Montreal]], a [[Vancouver]]. Yn y cyfrifiad diwethaf, roedd poblogaeth y wlad yn {{wikidata|properties|qualifier|references|normal+|best|Q16|P1082|P585}}.
 
Mae pobl frodorol wedi byw yn barhaus yn yr hyn sydd bellach yn Ganada ers miloedd o flynyddoedd. Pan gyrhaeddodd y dyn gwyn ei thraethau, roedd 500,000 ohonynt yn byw yma.<ref>{{Cite book |last=O'Donnell |first=C. Vivian |title=Indians in Contemporary Society |publisher=Government Printing Office |year=2008 |isbn=978-0-16-080388-8 |editor-last=Bailey |editor-first=Garrick Alan |series=Handbook of North American Indians |volume=2 |page=285 |chapter=Native Populations of Canada |chapter-url=https://books.google.com/books?id=Z1IwUbZqjTUC&pg=PA285}}</ref>
 
Heddiw, mae'n [[brenhiniaeth gyfansoddiadol|frenhiniaeth gyfansoddiadol]]; gwladfa [[Ffrainc]] oedd Canada, wedyn gwladfa'r Saeson. Daeth yn fwyfwy annibynnol pan arwyddwyd 'Statud San Steffan' yn 1931 ac yna Deddf Canada 1982, pan dorrodd yn llwyr oddi wrth cyfreithiau Senedd Prydain. Bellach, mae hi'n wlad gwbwl annibynnol, sofran, gyda'r [[Saesneg]] a'r [[Ffrangeg]] yn ieithoedd swyddogol. Mae'r Ffrangeg yn cael ei siarad gan 30% o'r boblogaeth, y rhan fwyaf yn [[Québec (talaith)|Québec]], [[Ontario]] a [[Brunswick Newydd]]. Mae 32,000,000 o bobl yn byw yno, yn y de yn gyffredinol.
 
Mae Canada yn [[Llywodraeth seneddol|ddemocratiaeth seneddol]] ac yn [[Brenhiniaeth gyfansoddiadol|frenhiniaeth gyfansoddiadol]] yn [[Senedd y Deyrnas Unedig|nhraddodiad San Steffan]]. Pennaeth llywodraeth y wlad yw'r prif weinidog - sydd yn ei swydd yn rhinwedd ei allu i reoli'r [[Tŷ'r Cyffredin (Canada)|Tŷ'r Cyffredin]] etholedig - ac fe'i penodir gan y llywodraethwr cyffredinol, sy'n cynrychioli brenhines Lloegr, sef pennaeth y wladwriaeth. Mae'r wlad yn parhau i fod yn un o [[Teyrnas y Gymanwlad|wledydd y Gymanwlad]].
 
Llinell 15 ⟶ 24:
 
== Hanes ==
{{prif|Hanes Canada}}
Enillodd Canada annibyniaeth rannol oddi wrth Brydain ar 1 Gorffennaf 1867.
 
== Daearyddiaeth ==
=== Pobl frodorol ===
{{prif|Daearyddiaeth Canada}}
[[Delwedd:Langs_N.Amer.svg|alt=Colour-coded map of North America showing the distribution of North American language families north of Mexico|bawd| [[Ieithoedd brodorol yr Amerig|Ardaloedd ieithyddol pobl frodorol Gogledd America]] ar adeg cyswllt Ewropeaidd]]
Y man uchaf yng Nghanada yw [[Mynydd Logan]], sydd 5,959 metr uwch lefel y môr.
Ymhlith y bobl frodorol yng Nghanada heddiw mae'r Cenhedloedd Cyntaf, [[Inuit]] a Métis, <ref name="GraberKuprecht2012">{{Cite book|last=Graber|first=Christoph Beat|url=https://books.google.com/books?id=5dv2d57n52MC&pg=PA366|title=International Trade in Indigenous Cultural Heritage: Legal and Policy Issues|last2=Kuprecht|first2=Karolina|last3=Lai|first3=Jessica C.|publisher=Edward Elgar Publishing|year=2012|isbn=978-0-85793-831-2|page=366}}</ref> yr olaf yn bobl gwaed cymysg a darddodd yng nghanol yr [[17g]] pan briododd pobl y Cenhedloedd Cyntaf â gwladychwyr Ewropeaidd ac a ddatblygodd eu hunaniaeth eu hunain wedi hynny.<ref name="GraberKuprecht2012" />
 
== Rhanbarthau ==
Rhagdybir yn gyffredinol bod [[Anheddiad yr America|trigolion cyntaf Gogledd America]] wedi mudo o [[Siberia]] trwy bont dir Bering (Beringia) a chyrraedd o leiaf 14,000 o flynyddoedd yn ôl (CP).<ref>{{Cite book|last=Dillehay|first=Thomas D.|url=https://books.google.com/books?id=aM0CRBQ9kFcC&pg=PA61|title=The Settlement of the Americas: A New Prehistory|publisher=Basic Books|year=2008|isbn=978-0-7867-2543-4|page=61}}</ref><ref name="FaganDurrani2016">{{Cite book|last=Fagan|first=Brian M.|url=https://books.google.com/books?id=fMneCwAAQBAJ&pg=PA124|title=World Prehistory: A Brief Introduction|last2=Durrani|first2=Nadia|publisher=Routledge|year=2016|isbn=978-1-317-34244-1|page=124}}</ref> Mae'r safleoedd archeolegol [[Paleo-Indiaidd]] yn ''Old Crow Flats'' ac [[Ogofâu Pysgod Glas|Ogofau Bluefish]] yn ddau o'r safleoedd hynaf i bobl fyw ynddynt yng Nghanada.<ref name="Rawat2012">{{Cite book|last=Rawat|first=Rajiv|url=https://books.google.com/books?id=AwlYiuPAX-UC&pg=PT58|title=Circumpolar Health Atlas|publisher=University of Toronto Press|year=2012|isbn=978-1-4426-4456-4|page=58}}</ref> Roedd nodweddion cymdeithasau brodorol yn cynnwys aneddiadau parhaol, [[amaethyddiaeth]], hierarchaethau cymdeithasol cymhleth, a rhwydweithiau masnachu.<ref>{{Cite book|last=Hayes|first=Derek|title=Canada: An Illustrated History|publisher=Douglas & Mcintyre|year=2008|isbn=978-1-55365-259-5|pages=7, 13}}</ref><ref>{{Cite book|last=Macklem|first=Patrick|url=https://books.google.com/books?id=quM1xyFyfhQC&pg=PA170|title=Indigenous Difference and the Constitution of Canada|publisher=University of Toronto Press|year=2001|isbn=978-0-8020-4195-1|page=170}}</ref> Dim ond trwy ymchwiliadau archeolegol diweddar y cafodd y diwylliannau brodorol hyn eu darganfod.<ref>{{Cite book|last=Sonneborn|first=Liz|title=Chronology of American Indian History|date=January 2007|publisher=Infobase Publishing|isbn=978-0-8160-6770-1|pages=2–12}}</ref>
{{Prif|Taleithiau a thiriogaethau Canada}}
 
[[Delwedd:Political map of Canada.png|bawd|330px|Rhanbarthau Canada]]
Amcangyfrifir bod y boblogaeth frodorol ar adeg yr aneddiadau Ewropeaidd cyntaf rhwng 200,000<ref name="dying">{{Cite book|last=Wilson|first=Donna M|url=https://books.google.com/books?id=p_pMVs53mzQC&pg=PA25|title=Dying and Death in Canada|last2=Northcott|first2=Herbert C|publisher=University of Toronto Press|year=2008|isbn=978-1-55111-873-4|pages=25–27}}</ref> a dwy filiwn,<ref name="Steckel">{{Cite book|last=Thornton|first=Russell|title=A population history of North America|publisher=[[Cambridge University Press]]|year=2000|isbn=978-0-521-49666-7|editor-last=Haines|editor-first=Michael R|pages=13, 380|chapter=Population history of Native North Americans|editor-last2=Steckel|editor-first2=Richard Hall}}</ref> gyda ffigur o 500,000 wedi'i dderbyn gan Gomisiwn Brenhinol Canada ar Bobl Cynfrodorol.<ref>{{Cite book|last=O'Donnell|first=C. Vivian|title=Indians in Contemporary Society|publisher=Government Printing Office|year=2008|isbn=978-0-16-080388-8|editor-last=Bailey|editor-first=Garrick Alan|series=Handbook of North American Indians|volume=2|page=285|chapter=Native Populations of Canada}}</ref> O ganlyniad i wladychu Ewropeaidd, gostyngodd y boblogaeth frodorol rhwng 40 ac 80%, a diflannodd sawl Gwlad Gyntaf, fel y [[Beothuk]].<ref name="Marshall1998">{{Cite book|last=Marshall|first=Ingeborg|url=https://books.google.com/books?id=ckOav3Szu7oC&pg=PA442|title=A History and Ethnography of the Beothuk|publisher=McGill-Queen's University Press|year=1998|isbn=978-0-7735-1774-5|page=442}}</ref> Mae'r dirywiad hwn yn cael ei briodoli i nifer o achosion, gan gynnwys trosglwyddo clefydau Ewropeaidd, megis y [[Y ffliw|ffliw]], [[Brech goch|y frech goch]], a'r [[Brech wen|frech wen]] gan nad oedd ganddynt unrhyw imiwnedd naturiol. Yn ogystal a hyn roedd gwrthdaro parhaus rhwng y goresgynwyr gwyn a'r bobl frodorol:<ref name="dying" /> <ref>{{Cite book|last=True Peters|first=Stephanie|url=https://books.google.com/books?id=v0zEiM_hijsC&pg=PA39|title=Smallpox in the New World|publisher=Marshall Cavendish|year=2005|isbn=978-0-7614-1637-1|page=39}}</ref> gwrthdaro dros y fasnach ffwr, gwrthdaro gyda'r awdurdodau trefedigaethol ac ymsefydlwyr, a cholli tiroedd Cynhenid i ymsefydlwyr.<ref name="LaidlawLester2015">{{Cite book|last=Laidlaw|first=Z.|url=https://books.google.com/books?id=Ec-_BwAAQBAJ&pg=PT150|title=Indigenous Communities and Settler Colonialism: Land Holding, Loss and Survival in an Interconnected World|last2=Lester|first2=Alan|publisher=Springer|year=2015|isbn=978-1-137-45236-8|page=150}}</ref><ref>{{Cite book|last=Ray|first=Arthur J.|url=https://archive.org/details/ihavelivedheresi0000raya/page/244|title=I Have Lived Here Since The World Began|publisher=Key Porter Books|year=2005|isbn=978-1-55263-633-6|page=[https://archive.org/details/ihavelivedheresi0000raya/page/244 244]}}</ref>
 
Mae Canada wedi'i rhannu yn 10 o taleithiau a thri thiriogaethau.
Dechreuodd y Goron a'r Bobl Gynhenid ryngweithio yn ystod y cyfnod cytrefu Ewropeaidd, er bod y Inuit, yn gyffredinol, wedi rhyngweithio'n fwy cyfyngedig ag ymsefydlwyr Ewropeaidd.<ref>{{Cite web|last=Tanner|first=Adrian|year=1999|title=3. Innu-Inuit 'Warfare'|url=http://www.heritage.nf.ca/aboriginal/innu_culture.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141230222741/http://www.heritage.nf.ca/aboriginal/innu_culture.html|archivedate=December 30, 2014|access-date=March 8, 2017|website=Innu Culture|publisher=Department of Anthropology, Memorial University of Newfoundland}}</ref> Fodd bynnag, o ddiwedd y [[18g]], anogodd Canadiaid Ewropeaidd bobloedd frodorol i gymathu i'w diwylliant nhw.<ref>{{Cite book|last=Asch|first=Michael|url=https://books.google.com/books?id=9Uae4mTTyYYC&pg=PA28|title=Aboriginal and Treaty Rights in Canada: Essays on Law, Equity, and Respect for Difference|publisher=UBC Press|year=1997|isbn=978-0-7748-0581-0|page=28}}</ref> Cyrhaeddodd yr ymdrechion hyn uchafbwynt ar ddiwedd y 19g a dechrau'r [[20fed ganrif|20g]] gydag integreiddio ac adleoli gorfodol.<ref>{{Cite book|last=Kirmayer|first=Laurence J.|url=https://books.google.com/books?id=AXYDxvx3zSAC&pg=PA9|title=Healing Traditions: The Mental Health of Aboriginal Peoples in Canada|last2=Guthrie|first2=Gail Valaskakis|publisher=UBC Press|year=2009|isbn=978-0-7748-5863-2|page=9}}</ref> Mae cyfnod o wneud iawn am yr anghyfiawnder hwn ar y gweill, a ddechreuodd gyda phenodiad Comisiwn Gwirionedd a Chysoni Canada gan Lywodraeth Canada yn 2008.<ref>{{Cite web|year=2015|title=Truth and Reconciliation Commission of Canada: Calls to Action|url=http://www.trc.ca/websites/trcinstitution/File/2015/Findings/Calls_to_Action_English2.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150615202024/http://www.trc.ca/websites/trcinstitution/File/2015/Findings/Calls_to_Action_English2.pdf|archivedate=June 15, 2015|access-date=July 9, 2016|publisher=National Centre for Truth and Reconciliation|page=5}}</ref>
 
{| class="wikitable"
=== Gwladychu Ewropeaidd ===
! scope="col" | Talaith
[[Delwedd:Nouvelle-France_map-en.svg|bawd| Map o hawliadau tiriogaethol yng [[Gogledd America|Ngogledd America]] erbyn 1750, cyn Rhyfel Ffrainc ac India, a oedd yn rhan o'r gwrthdaro byd-eang mwyaf a elwir yn [[Y Rhyfel Saith Mlynedd|Rhyfel y Saith Mlynedd]] (1756 i 1763). Meddiannau Prydain (pinc), Ffrainc Newydd (glas), a Sbaen (oren, ''California, Môr Tawel Gogledd Orllewin, a'r Basn Mawr heb eu nodi'' )]]
! scope="col" | Poblogaeth<br/>(10 Mai 2016)<ref name="Poblogaeth">{{Cite web |url=http://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/hlt-fst/pd-pl/Table.cfm?Lang=Eng&T=101&S=50&O=A |title=Population and dwelling counts, for Canada, provinces and territories, 2016 and 2011 censuses – 100% data |publisher=[[Statistics Canada]] |date=6 Chwefror 2017 |accessdate=25 Awst 2017 }}</ref>
Credir mai'r Ewropeaidd cyntaf i archwilio'r arfordir dwyreiniol Canada oedd y fforiwr [[Llychlynwyr|Llychlynaidd]] [[Leif Eriksson|Leif Erikson]].<ref>{{Cite web|last=Wallace|first=Birgitta|date=October 12, 2018|title=Leif Eriksson|url=https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/leif-ericsson|website=The Canadian Encyclopedia}}</ref><ref name="JohansenPritzker2007p727">{{Cite book|last=Johansen|first=Bruce E.|url=https://books.google.com/books?id=sGKL6E9_J6IC&pg=PA727|title=Encyclopedia of American Indian History|last2=Pritzker|first2=Barry M.|publisher=ABC-CLIO|year=2007|isbn=978-1-85109-818-7|pages=727–728}}</ref> Tua 1000 OC, adeiladodd y Llychlynwyr wersyll bach a barodd ychydig flynyddoedd yn [[Dolydd L'Anse aux|L'Anse aux Meadows]] ar ben gogleddol [[Newfoundland a Labrador|Newfoundland]]. Ni chafwyd ymweliad Ewropeaidd pellach tan 1497, pan archwiliodd a hawliodd y morwr Eidalaidd [[Giovanni Caboto]] arfordir [[Môr yr Iwerydd]] Canada, yn enw Brenin [[Harri VII, brenin Lloegr|Harri VII o Loegr]].<ref name="BlakeKeshen2017p19">{{Cite book|last=Blake|first=Raymond B.|url=https://books.google.com/books?id=z4kwDwAAQBAJ&pg=PA19|title=Conflict and Compromise: Pre-Confederation Canada|last2=Keshen|first2=Jeffrey|last3=Knowles|first3=Norman J.|last4=Messamore|first4=Barbara J.|publisher=University of Toronto Press|year=2017|isbn=978-1-4426-3553-1|page=19}}</ref>
! scope="col" | Arwynebedd<br/>km<sup>2</sup><ref name="Arwynebedd">{{cite web |url=http://www40.statcan.gc.ca/l01/cst01/phys01-eng.htm |title=Land and freshwater area, by province and territory |publisher=[[Statistics Canada]] |year=2005 |accessdate=4 Awst 2013 |archive-date=2011-05-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110524063547/http://www40.statcan.gc.ca/l01/cst01/phys01-eng.htm |url-status=dead }} (yn yr Wicipedia Saesneg)</ref>
! scope="col" | Prif Ddinas
! scope="col" | Poblogaeth yr ardal fetropolitan
|-
| [[Alberta]]
| style="text-align: right;" | 4,067,175
| style="text-align: right;" | 661,848
| [[Edmonton]]
| style="text-align: right;" | 1,321,426
|-
| [[British Columbia|Columbia Brydeinig]]
| style="text-align: right;" | 4,648,055
| style="text-align: right;" | 944,735
| [[Victoria (British Columbia)|Victoria]]
| style="text-align: right;" | 383,360
|-
| [[Manitoba]]
| style="text-align: right;" | 1,278,365
| style="text-align: right;" | 742,038
| [[Winnipeg]]
| style="text-align: right;" | 811,874
|-
| [[Brunswick Newydd]]
| style="text-align: right;" | 747,101
| style="text-align: right;" | 72,908
| [[Fredericton]]
| style="text-align: right;" | 105,688
|-
| [[Nova Scotia|Alban Newydd]] (''Nova Scotia'')
| style="text-align: right;" | 923,598
| style="text-align: right;" | 55,284
| [[Halifax, Nova Scotia|Halifax]]
| style="text-align: right;" | 403,390
|-
| [[Ontario]]
| style="text-align: right;" | 13,448,494
| style="text-align: right;" | 1,076,395
| [[Toronto]]
| style="text-align: right;" | 6,417,516
|-
| [[Québec (talaith)|Cwebéc]]
| style="text-align: right;" | 8,164,361
| style="text-align: right;" | 1,542,056
| [[Québec (dinas)|Cwebéc]]
| style="text-align: right;" | 800,296
|-
| [[Saskatchewan]]
| style="text-align: right;" | 1,098,352
| style="text-align: right;" | 651,036
| [[Regina]]
| style="text-align: right;" | 236,481
|-
| [[Prince Edward Island|Ynys Tywysog Edward]] (''Prince Edward Island'')
| style="text-align: right;" | 142,907
| style="text-align: right;" | 5,660
| [[Charlottetown]]
| style="text-align: right;" | 64,487
|-
| [[Newfoundland a Labrador|Y Tir Newydd a Labradôr]] (''Newfoundland and Labrado''r)
| style="text-align: right;" | 519,716
| style="text-align: right;" | 405,212
| [[St. John's, Newfoundland a Labrador|St. John's]]
| style="text-align: right;" | 205,955
|}
 
{| class="wikitable"
Yn 1534, archwiliodd y fforiwr Ffrengig Jacques Cartier [[Gwlff St Lawrence|Gwlff Saint Lawrence]] lle, ar Orffennaf 24, cododd groes 10 metr, croes a oedd yn dwyn y geiriau "''Long Live the France of France''" a chymryd meddiant o'r diriogaeth Ffrainc Newydd yn enw'r [[Ffransis I, brenin Ffrainc|Brenin Francis I.]] <ref>{{Cite book|last=Cartier|first=Jacques|url=https://archive.org/details/voyagesofjacques0000cart|title=The Voyages of Jacques Cartier|last2=Biggar|first2=Henry Percival|last3=Cook|first3=Ramsay|publisher=University of Toronto Press|year=1993|isbn=978-0-8020-6000-6|page=[https://archive.org/details/voyagesofjacques0000cart/page/n79 26]}}</ref> Yn gynnar yn yr [[16g]], sefydlodd morwyr Ewropeaidd gyda thechnegau mordwyo a arloeswyd gan y [[Basgiaid]] a'r [[Portiwgaliaid]] wrth hel [[Morfil|morfilod]] a physgota tymhorol ar hyd arfordir yr Iwerydd.<ref name="Kerr1987n">{{Cite book|last=Kerr|first=Donald Peter|url=https://books.google.com/books?id=itsTLSnw8qgC&pg=PA47|title=Historical Atlas of Canada: From the beginning to 1800|publisher=University of Toronto Press|year=1987|isbn=978-0-8020-2495-4|page=47}}</ref> Yn gyffredinol, ymddengys bod aneddiadau cynnar yn ystod [[Oes y Darganfod]] (Age of Discovery) wedi bod yn fyrhoedlog oherwydd cyfuniad o'r hinsawdd galed, problemau gyda llywio llwybrau masnach a blaengaredd Sgandinafia.<ref>{{Cite book|last=Baten|first=Jörg|title=A History of the Global Economy. From 1500 to the Present|date=2016|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-50718-0|page=84}}</ref><ref name="Wynn2007">{{Cite book|last=Wynn|first=Graeme|url=https://books.google.com/books?id=bxGFaFvo2oMC&pg=PA49|title=Canada and Arctic North America: An Environmental History|publisher=ABC-CLIO|year=2007|isbn=978-1-85109-437-0|page=49}}</ref>
! scope="col" | Diriogaeth
! scope="col" | Poblogaeth<br/>(10 Mai 2016)
! scope="col" | Arwynebedd<br/>km<sup>2</sup>
! scope="col" | Prif Ddinas
! scope="col" | Poblogaeth yr ardal fetropolitan
|-
| [[Yukon]]
| style="text-align: right;" | 35,874
| style="text-align: right;" | 482,443
| [[Whitehorse]]
| style="text-align: right;" | 25,085
|-
| [[Tiriogaethau'r Gogledd-orllewin]]
| style="text-align: right;" | 41,786
| style="text-align: right;" | 1,346,106
| [[Yellowknife]]
| style="text-align: right;" | 18,352
|-
| [[Nunavut]]
| style="text-align: right;" | 35,944
| style="text-align: right;" | 2,093,190
| [[Iqaluit]]
| style="text-align: right;" | 7,082
|}
 
==Cyfeiriadau==
=== Yr oes bresennol ===
{{cyfeiriadau}}
Roedd argyfwng ariannol y Dirwasgiad Mawr wedi arwain Dominion Newfoundland i ildio llywodraeth gyfrifol ym 1934 a dod yn [[Trefedigaeth y Goron|Drefedigaeth y Goron]] a reolwyd gan lywodraethwr Prydeinig.<ref name="Buckner20082ed">{{Cite book|last=Alfred Buckner|first=Phillip|url=https://books.google.com/books?id=KmXnLGX7FvEC&pg=PA135|title=Canada and the British Empire|publisher=Oxford University Press|year=2008|isbn=978-0-19-927164-1|pages=135–138}}</ref> Ar ôl dau [[Refferenda Newfoundland 1948|refferendwm]], pleidleisiodd y Newfoundlandiaid i ymuno â Chanada ym 1949 fel talaith.<ref>{{Cite book|last=Boyer|first=J. Patrick|url=https://books.google.com/books?id=CWGN-RZcqNoC&pg=PA119|title=Direct Democracy in Canada: The History and Future of Referendums|publisher=Dundurn Press|year=1996|isbn=978-1-4597-1884-5|page=119}}</ref>
 
== Cysylltiad allanol ==
Arweiniodd twf economaidd Canada ar ôl y rhyfel, ynghyd â pholisïau llywodraethau Rhyddfrydol olynol, at ymddangosiad hunaniaeth newydd o Ganada, a nodwyd gan fabwysiadu [[Baner Canada|Baner y Fasarnen]] ym 1965,<ref>{{Cite book|last=Mackey|first=Eva|title=The house of difference: cultural politics and national identity in Canada|publisher=University of Toronto Press|year=2002|isbn=978-0-8020-8481-1|page=57}}</ref> gweithredu dwyieithrwydd swyddogol (Saesneg a Ffrangeg ) ym 1969,<ref>{{Cite journal|last=Landry|first=Rodrigue|last2=Forgues|first2=Éric|date=May 2007|title=Official language minorities in Canada: an introduction|journal=International Journal of the Sociology of Language|volume=2007|issue=185|pages=1–9|doi=10.1515/IJSL.2007.022}}</ref> a sefydliad [[Amlddiwylliannaeth|amlddiwylliannedd swyddogol]] ym 1971.<ref>{{Cite journal|last=Esses|first=Victoria M|last2=Gardner|first2=RC|date=July 1996|title=Multiculturalism in Canada: Context and current status|journal=[[Canadian Journal of Behavioural Science]]|volume=28|issue=3|pages=145–152|doi=10.1037/h0084934}}</ref> [[Democratiaeth gymdeithasol|Sefydlwyd rhaglenni cymdeithasol ddemocrataidd]] hefyd, megis [[Medicare (Canada)|Medicare]], Cynllun Pensiwn Canada, a Benthyciadau Myfyrwyr Canada, er bod llywodraethau taleithiol, yn enwedig Quebec ac Alberta, yn gwrthwynebu llawer o'r rhain.<ref>{{Cite web|last=Sarrouh|first=Elissar|date=January 22, 2002|title=Social Policies in Canada: A Model for Development|url=http://www.escwa.un.org/information/publications/edit/upload/sd-01-09.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100717075406/http://www.escwa.un.org/information/publications/edit/upload/sd-01-09.pdf|archivedate=July 17, 2010|website=Social Policy Series, No. 1|publisher=United Nations|pages=14–16, 22–37}}</ref>
* {{eicon en}} / {{Eicon fr}} [http://www.gc.ca/ Gwefan swyddogol y Llywodraeth Canada]
[[Delwedd:Canadiancharterofrightsandfreedoms.jpg|alt=refer to caption|bawd| Copi o ''Siarter Hawliau a Rhyddidau Canada'']]
Yn olaf, arweiniodd cyfres arall o gynadleddau cyfansoddiadol at [[Deddf Canada 1982|Ddeddf Canada 1982]] y DU, cyfansoddiad Canada o'r Deyrnas Unedig, ar yr un pryd â chreu ''Siarter Hawliau a Rhyddid Canada.''<ref>{{Cite web|date=May 5, 2014|title=Proclamation of the Constitution Act, 1982|url=http://www.bac-lac.gc.ca/eng/discover/politics-government/proclamation-constitution-act-1982/Pages/proclamation-constitution-act-1982.aspx|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170211083245/http://www.bac-lac.gc.ca/eng/discover/politics-government/proclamation-constitution-act-1982/Pages/proclamation-constitution-act-1982.aspx|archivedate=February 11, 2017|publisher=Government of Canada|access-date=February 10, 2017}}</ref><ref>{{Cite news|date=March 17, 2009|title=A statute worth 75 cheers|work=[[The Globe and Mail]]|url=https://www.theglobeandmail.com/opinion/a-statute-worth-75-cheers/article1329730/|archive-url=https://web.archive.org/web/20170211081156/http://www.theglobeandmail.com/opinion/a-statute-worth-75-cheers/article1329730/|archive-date=February 11, 2017}}</ref><ref>{{Cite news|last=Couture|first=Christa|date=January 1, 2017|title=Canada is celebrating 150 years of... what, exactly?|publisher=Canadian Broadcasting Corporation|url=http://www.cbc.ca/2017/canada-is-celebrating-150-years-of-what-exactly-1.3883315|archive-url=https://web.archive.org/web/20170210001343/http://www.cbc.ca/2017/canada-is-celebrating-150-years-of-what-exactly-1.3883315|archive-date=February 10, 2017|access-date=February 10, 2017}}</ref> Sefydlodd Canada sofraniaeth lwyr fel gwlad annibynnol, er bod brenhines Lloegr yn cael ei chadw o ran enw'n unig.<ref>{{Cite web|last=Trepanier|first=Peter|year=2004|title=Some Visual Aspects of the Monarchical Tradition|url=http://www.revparl.ca/27/2/27n2_04e_trepanier.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304002130/http://www.revparl.ca/27/2/27n2_04e_trepanier.pdf|archivedate=March 4, 2016|access-date=February 10, 2017|website=[[Canadian Parliamentary Review]]}}</ref><ref name="bickerton">{{Cite book|title=Canadian Politics|publisher=[[Broadview Press]]|year=2004|isbn=978-1-55111-595-5|editor-last=Bickerton|editor-first=James|edition=4th|pages=250–254, 344–347|editor-last2=Gagnon|editor-first2=Alain}}</ref> Yn 1999, [[Nunavut|daeth Nunavut]] yn drydedd diriogaeth Canada ar ôl cyfres o drafodaethau gyda'r llywodraeth ffederal.<ref>{{Cite journal|last=Légaré|first=André|year=2008|title=Canada's Experiment with Aboriginal Self-Determination in Nunavut: From Vision to Illusion|journal=International Journal on Minority and Group Rights|volume=15|issue=2–3|pages=335–367|doi=10.1163/157181108X332659|jstor=24674996}}</ref>
 
{{NATO}}
Yn 2011, cymerodd lluoedd Canada ran yn yr ymyrraeth dan arweiniad NATO yn [[Rhyfel Cartref Libia|Rhyfel Libya]], <ref name="HehirMurray2013">{{Cite book|last=Hehir|first=Aidan|url=https://books.google.com/books?id=2TchAQAAQBAJ&pg=PT88|title=Libya, the Responsibility to Protect and the Future of Humanitarian Intervention|last2=Murray|first2=Robert|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|year=2013|isbn=978-1-137-27396-3|page=88}}</ref> a daethant hefyd yn rhan o frwydro yn erbyn [[Gwladwriaeth Islamaidd|gwrthryfel y Wladwriaeth Islamaidd]] yn [[Irac]] yng nghanol [[2010au]].<ref>{{Cite web|last=Juneau|first=Thomas|year=2015|title=Canada's Policy to Confront the Islamic State|url=http://www.cgai.ca/canadas_policy_to_confront_the_islamic_state|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151211070017/http://www.cgai.ca/canadas_policy_to_confront_the_islamic_state|archivedate=December 11, 2015|access-date=December 10, 2015|publisher=[[Canadian Global Affairs Institute]]}}</ref> Dechreuodd [[Pandemig COVID-19|pandemig COVID-19 yng Nghanada]] ar Ionawr 27, 2020, gydag aflonyddwch cymdeithasol ac economaidd eang.<ref>{{Cite web|title=Coronavirus disease (COVID-19)|url=https://www.canada.ca/en/public-health/services/diseases/coronavirus-disease-covid-19.html|publisher=Government of Canada|year=2021}}</ref> Yn 2021, darganfuwyd gweddillion cannoedd o bobl frodorol ger hen safleoedd ysgolion preswyl Indiaidd Canada.<ref>{{Cite web|date=June 25, 2021|title=Catholic group to release all records from Marievel, Kamloops residential schools|url=https://www.ctvnews.ca/canada/catholic-group-to-release-all-records-from-marievel-kamloops-residential-schools-1.5485691|access-date=June 25, 2021|website=CTVNews|language=en}}</ref> Roedd yr ysgolion hyn wedi eu rheoli gan Eglwys Gatholig Canada a'u hariannu gan lywodraeth Canada rhwng 1828 a 1997; ceisiodd yr ysgolion preswyl hyn gymhathu plant brodorol i ddiwylliant Ewro-Canada.<ref name="Canada2016">{{Cite book|last=Commission de vérité et réconciliation du Canada|title=Canada's Residential Schools: The History, Part 1, Origins to 1939: The Final Report of the Truth and Reconciliation Commission of Canada, Volume I|url=https://books.google.com/books?id=7gWQCwAAQBAJ&pg=PA3|date=1 January 2016|publisher=McGill-Queen's University Press|isbn=978-0-7735-9818-8|pages=3–7}}</ref>
{{Gwledydd yr G8}}
[[Categori:Gwladwriaethau a thiriogaethau a sefydlwyd ym 1867]]
 
{{Rheolaeth awdurdod}}
[[Categori:Canada| ]]
[[Categori:Aelod-wladwriaethau'r Cenhedloedd Unedig]]
[[Categori:Aelod-wladwriaethau'r Gymanwlad]]
[[Categori:Aelod-wladwriaethau NATO]]
[[Categori:Aelod-wladwriaethau'rGwledydd G20Gogledd America]]
[[Categori:Gwledydd a thiriogaethau Ffrangeg]]
[[Categori:Gwledydd a thiriogaethau Saesneg]]
[[Categori:Gwledydd Gogledd America]]
[[Categori:Canada]]
[[Categori:CS1: long volume value]]
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/wiki/Canada"