Ffwng: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
cyfs 4
Tagiau: Golygiad cod 2017
B diwedd cyfs
Tagiau: Golygiad cod 2017
Llinell 88:
== Amrywiaeth ==
[[Delwedd:Fungus_in_a_Wood.JPG|bawd| Ffyngau cromfach ar fonyn coeden]]
Mae gan ffyngau ddosbarthiad byd-eang, ac maent yn tyfu mewn ystod eang o gynefinoedd, gan gynnwys amgylcheddau eithafol megis anialwch neu ardaloedd â chrynodiadau halen uchel neu ymbelydredd ïoneiddio, yn ogystal ag mewn gwaddodion moroedd dwfn.<ref name="Vaupotic2008">{{cite journal | vauthors=Vaupotic T, Veranic P, Jenoe P, Plemenitas A | title=Mitochondrial mediation of environmental osmolytes discrimination during osmoadaptation in the extremely halotolerant black yeast Hortaea werneckii | journal=Fungal Genetics and Biology | volume=45 | issue=6 | pages=994–1007 | date=June 2008 | pmid=18343697 | doi=10.1016/j.fgb.2008.01.006 }}</ref> Yn ystod teithiau i'r gofod goroesodd rhai ymbelydreddau [[Uwchfioled|UV]] a chosmig dwys iawn. Mae'r rhan fwyaf yn tyfu mewn amgylcheddau daearol, er bod sawl rhywogaeth yn byw yn rhannol neu'n gyfan gwbl mewn cynefinoedd dyfrol, fel y ffyngau chytrid ''Batrachochytrium dendrobatidis'' a ''B. salamandrivorans'', [[Arfilyn|parasitiaid]] (arfilod) sydd wedi bod yn gyfrifol am ddirywiad byd-eang mewn poblogaethau o [[Amffibiad|amffibiaid]]. Mae'r organebau hyn yn treulio rhan o'u [[cylch bywyd]] fel sŵo-sbôr symudol, gan eu galluogi i yrru eu hunain trwy ddŵr a mynd i mewn i'w gwesteiwr amffibaidd.<ref name="Fisher et al. 2020">{{cite journal |last1=Fisher |first1=Matthew C. |last2=Garner |first2=Trenton W. J. |title=Chytrid fungi and global amphibian declines |journal=Nature Reviews Microbiology |volume=18 |issue=6 |year=2020 |pages=332–343 |doi=10.1038/s41579-020-0335-x |pmid=32099078|hdl=10044/1/78596 |s2cid=211266075 |url=https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/10092667/ |hdl-access=free }}</ref> Mae enghreifftiau eraill o ffyngau dyfrol yn cynnwys y rhai sy'n byw mewn ardaloedd hydrothermol o'r cefnfor.<ref name="Vargas-Gastélum & Riquelme 2020">{{cite magazine |last1=Vargas-Gastélum |first1=Lluvia |last2=Riquelme |first2=Meritxell |title=The mycobiota of the deep sea: What omics can offer |magazine=Life |volume=10 |issue=11 |year=2020 |pages=292 |doi=10.3390/life10110292 |pmid=33228036 |pmc=7699357|doi-access=free }}</ref>
 
== Mycoleg ==
Llinell 99:
Mae mycoleg yn [[Gwyddoniaeth|wyddoniaeth]] gymharol newydd a ddaeth yn systematig ar ôl datblygiad y [[microsgop]] yn yr [[17g]]. Er y gwelwyd sborau ffwngaidd am y tro cyntaf gan Giambattista della Porta ym 1588, ystyrir mai'r gwaith arloesol yn natblygiad mycoleg yw cyhoeddi gwaith 1729 Pier Antonio Micheli sef ''Nova plantarum genera.''<ref>Alexopoulos et al., pp. 1–2.</ref> Sylwodd Micheli nid yn unig ar sborau ond dangosodd hefyd y gallent, o dan yr amodau priodol, gael eu hysgogi i dyfu i'r un rhywogaeth o ffyngau y maent yn tarddu ohonynt.<ref>Ainsworth, p. 18.</ref> Gan ehangu'r defnydd o'r [[Enw deuenwol|system ddeuol o enwi]] a gyflwynwyd gan [[Carolus Linnaeus|Carl Linnaeus]] yn ei ''Species plantarum'' yn 1753, sefydlodd yr Iseldirwr [[Christiaan Hendrik Persoon]] (1761–1836) y dosbarthiad cyntaf o fadarch gyda'r fath sgil fel ei fod yn cael ei ystyried yn sylfaenydd mycoleg fodern.
 
Yn ddiweddarach, ymhelaethodd Elias Magnus Fries (1794–1878) ddosbarthiad y ffyngau, gan ddefnyddio lliw sborau a nodweddion microsgopig, dulliau a ddefnyddir hyd heddiw gan dacsonomegwyr. Ymhlith y cyfranwyr cynnar nodedig eraill i fycoleg yn yr [[17eg ganrif|17eg]] – [[19g]] a dechrau’r [[20g]] mae Miles Joseph Berkeley, August Carl Joseph Corda, Anton de Bary, y brodyr Louis René a Charles Tulasne, Arthur HR Buller, Curtis G. Lloyd, a Pier Andrea Saccardo. Yn yr [[20fed ganrif|20fed]] a'r [[21g]], mae datblygiadau mewn [[biocemeg]], [[geneteg]], [[bioleg foleciwlaidd]], [[biotechnoleg]], [[Dilyniant DNA|dilyniannu DNA]] a dadansoddi ffylogenetig wedi rhoi mewnwelediadau newydd i berthnasoedd ffwngaidd a [[bioamrywiaeth]], ac wedi herio grwpiau traddodiadol sy'n seiliedig ar forffoleg mewn tacsonomeg ffwngaidd.<ref name="Hawksworth2006">{{cite journal | vauthors=Hawksworth DL | title=Pandora's mycological box: molecular sequences vs. morphology in understanding fungal relationships and biodiversity | journal=Revista Iberoamericana de Micología | volume=23 | issue=3 | pages=127–33 | date=September 2006 | pmid=17196017 | doi=10.1016/S1130-1406(06)70031-6 }}</ref>
 
== Morffoleg ==