Gwastraff niwclear: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
ehangu |
|||
Llinell 1:
Mae '''gwastraff niwclear''' (neu ''wastraff ymbelydrol''') yn cynnwys deunydd [[ymbelydredd|ymbelydrol]] ac yn achosi [[cancr]]. Fel arfer, mae'n
Mae'r ymbelydredd yn lleihau dros amser, fel nad ydyw'n beryglus ar ôl rhyw gyfnod, a all olygu oriau (mewn meddygaeth) neu filoedd o flynyddoedd - mewn deunyddiau lefel uchel ee mae hanner oes [[Plwtoniwm|Plwtoniwm-244]] yn 80 miliwn o flynyddoedd. Yn fyr,
* lefel isel o radiogegniaeth:
* lefel ganolig: gwastraff o adweithyddion niwclear; cedwir y gwastraff gyda tharian o goncrit o'i amgylch neu ei uno mewn lwmp o goncrit neu thar.
* lefel uchel: eu claddu'n ddwfn yn y ddaear (gweler [[Gwastraff niwclear#Darpariaeth Storio Daearegol|DSD]], isod) neu eu gollwng i foroedd dyfnion fel y gwnaeth Lloegr a gwledydd eraill. <ref>{{cite news| url=http://www.independent.co.uk/news/ministers-admit-nuclear-waste-was-dumped-in-sea-1248343.html | location=Llundain | work=The Independent | title=''Ministers admit nuclear waste was dumped in sea'' | date=1997-07-01}}</ref>
Mae gwastraff lefel uchel (GLU) yn cael ei greu gan adweithyddion niwclear ac yn cynnwys cynnyrch yr [[ymholltiad niwclear]] ac elfennau fel [[iwrnamiwm]] (yr elfennau Transuranic) ac sydd fel arfer yn boeth. Mae GLU yn 95% o holl wastraff niwclear. Caiff 12,000 tunnell fetrig ohono ei greu pob blwyddyd ledled y byd (cymaint a 100 bws deulawr ar ben ei gilydd). <ref>[http://www.marathonresources.com.au/nuclearwaste.asp Marathon Resources Ltd :: ''Our Business'' :: Uranium Industry :: Nuclear Waste</ref> Tan yn ddiweddar roedd y ddau adweithydd yn [[Wylfa]] 1000-[[Watt|MW]] yn cynhyrchu tua 27 tunnell o wastraff pob blwyddyn; sy'n dal i gael ei storio yno, heb ei buro.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf04.html Radioactive Waste management]</ref>
Llinell 16:
Ceir dwy orsaf niwclear yng Nghymru: [[Wylfa]] a [[Atomfa Trawsfynydd|Thrawsfynydd]] - ill dwy bellach yn ddi-waith, ond yn llawn ymbelydredd. Ceir nifer o orsafoedd tebyg drwy wledydd Prydain lle'r ystyrir crynhoi'r holl wastraff o bob atomfa yng ngwledydd Prydain mewn un lle. Mae Adran Ynni a Newid Hinsawdd Llywodraeth San Staffan yn chwilio am un man i gladdu'r gwastraff hwn, ac yn gofyn i gymunedau gynnig eu hunain. Mae hyn yn cynnwys yr holl wastraff a grewyd mewn gorsafoedd megis Windscale (bellach: Selafield) sydd wedi eistedd yno, heb ei drin ers y 1960au. Cred yr Adran ei bod yn haws perswadio cymunedau lle ceir atomfeydd ee Wylfa a Thrawsfynydd a chynigiant wobr i'r cymunedau hyn ee ysgol newydd, neu swyddi ychwanegol.
Yn Nhachwedd 2013 cynhaliwyd pedwar cyfarfod: Llandudno, Penrith (yr Alban), Caerwysg a Llundain i annog siroedd i wahodd dran Ynni a Newid Hinsawdd Llywodraeth San Staffan a chwmniau megis y cwmni datgomisiynu niwclear Nuvia a chwmni Carillion i gychwyn ar y gwaith. Roedd siroedd Gwynedd, Caer, Amwythig yn bresennol yn y cyfarfod yn Llandudno yn ogystal a chynrychiolaeth o Lerpwl.<ref>Golwg; 10 Ebrill; awdur: Iolo Cheung; tudalen 4.</ref> Yn yr un mis, cyfarfu Gweinidog Cyfoeth Naturiol Llywodraeth Cymru gyda CoRWM, sef y pwyllgor a etholwyd gan Lywodraeth gwledydd Prydain i chwilio am safle pwrpasol. <ref>https://www.gov.uk/government/news/corwm-chair-meets-with-welsh-minister Gwefan www.gov.uk;] adalwyd 1 Mai 2014.</ref> Dywedodd y Gweinidog Alun Davies y byddai Llywodraeth Cymru'n chwarae rhan gadarnhaol mewn trafodaethau ar reoli gwastraff. Ymateb Gareth Clubb ar ran Cyfeillion y Ddaear oedd, ''"Dydy ni ddim yn credu y dylai Cymru ysgwyddo'r baich am holl wallgofrwydd Llywodraeth Prydain."''<ref>Golwg; 10 Ebrill; awdur: Iolo Cheung; tudalen 5.</ref>
Mae'r ymgyrchwyr yn erbyn canoli'r gwastraff yng Nghymru'n cynnwys:
*[[PAWB]] (Pobl Atal Wylfa-B)
*[[Cyfeillion y Ddaear]]
==Darpariaeth Storio Daearegol==
{{Gallery
|title=Ffotograffau'n ymwneud â Darpariaeth Storio Daearegol
|width=120 |height=100 |lines=4
|align=center
|footer=
|Delwedd:Tour group entering North Portal of Yucca Mountain.jpg
|Ceg yr ogof ogleddol storfa Mynydd Yucca; UDA
|Delwedd:Marker at Plot M.jpg
|Carreg rybudd yn "Site A/Plot M Disposal Site"; [[Illinois]], UDA
|File:WIPP-04.jpeg
|Safle storio ym Mecsico Newydd
|File:Grüne protests against nuclear energy.jpg
|Ymgyrchwyr yn erbyn cloddfa DSD yn [[Gorleben]], [[yr Almaen]].
|File:Onkalo 2.jpg
|Gwaith ar y gweill yn: [[Eurajoki]], gorllewin [[y Ffindir]].
|File:Transuranic waste casks.jpg
|Cludo ymbelydredd lefel uchel ar ffyrdd cyhoeddus i storfa yn [[Nevada]], 2007
}}
Y farn gyffredinol ymhlith gwyddonwyr yw mai DSD <small>(Saesneg: ''Geological Disposal Facility'')</small> yw'r ffordd gallaf o ddatrus y broblem enfawr hon naill ai drwy dwll-turio (''borehole'') neu mewn hen chwarel. Wedi chwe-deg mlynedd o greu gwastraff niwclear, does yr un DSD wedi agor drwy bedwar ban byd.<ref name=finlay10>{{cite web |url= http://acuns.org/wp-content/uploads/2012/06/NuclearEnergyFuture.pdf |title=''Nuclear Energy to 2030 and its Implications for Safety, Security and Nonproliferation: Overview'' |author=Trevor Findlay |year=2010 |work=''Nuclear energy futures project'' }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.scientificamerican.com/article/presidential-commission-seeks-volunteers-to-store-nuclear-waste/ |title= ''Presidential Commission Seeks Volunteers to Store U.S. Nuclear Waste'' |author= David Biello |date= 29 Gorffennaf 2011 |work=Scientific American }}</ref>
Rhwng 1987 a 2010 tyllwyd ogofâu i Fynydd Yucca, UDA, fel man storio gwastraff lefel uchel ond fe ataliwyd y gwaith yn 2010 am resymau "gwleidyddol yn unig" yn ôl yr awdurdodau. Bwriadwyd cadw holl wastraff yr Unol Daleithiau o fewn y system ogofâu yma.<ref>{{cite web
| url= http://www.gao.gov/new.items/d02191.pdf
| title= Nuclear Waste: Technical, Schedule, and Cost Uncertainties of the Yucca Mountain Repository Project
|date=December 2001 | format= PDF | publisher= ''United States General Accounting Office''
| accessdate= 2008-05-16 }}</ref>
==Gweler hefyd==
| |||