Gwleidydd a chenedlaetholwr [[Sinn Féin]] ywoedd '''James Martin Pacelli McGuinness''', [[Gwyddeleg]]: '''Máirtín Mag Aonghusa'''<ref>{{eicon en}} [http://www.sinnfein.ie/news/detail/9315 Ag cur Gaeilge ar ais i mbéal an phobail - Fórógra Shinn Féin do na Toghcháin Westminster] — datganiad i'r wasg gan [[Sinn Féin]] Ebrill 2005.</ref> ([[23 Mai]] [[1950]] - [[21 Mawrth]] [[2017]]) a oedd o fai 2007 hyd at Fawrth 2017 yn Ddirprwy Brif Weinidog [[Gogledd Iwerddon]].
Ganed Martin McGuinness yn [[Derry]].
Bu'n [[Aelod Seneddol]] dros etholaeth [[Canolbarth Wlster]], hen sedd [[Bernadette Devlin McAliskey]], dros [[Sinn Féin]], rhwng 1997 a 2013, ond yn unol a pholisi ei blaid, nidni lanwodd ei sedd yn [[San Steffan]]. Bu hefyd yn'n cynrychioli'r un etholaeth yng Nghynulliad Gogledd Iwerddon, rhwng Mai 2007 a Ionawr 2017.
Cyn troi'n wleidydd bu'n arweinyddun o arweinyddion yr [[IRA]]<ref>{{eicon en}} [http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/1303355.stm BBC Profile] BBC News]</ref>; bu'n Aelod Seneddol dros Ganol Ulster, y sedd a ddaliwyd unwaith gan [[Bernadette Devlin McAliskey]]. Fel pob un o aelodau'r Sinn Féin roedd McGuinness yn gwrthod llenwi'i sedd yn [[San Steffan]]. Bu hefyd yn aelod o [[Cynulliad Gogledd Iwerddon|Gynulliad Gogledd Iwerddon]] dros yr un etholaeth. Yn dilyn [[Cytundeb St Andrews]] rhwng y pleidiau yng Ngogledd Iwerddon, ac etholiad [[Cynulliad Gogledd Iwerddon]] yn 2007, daeth yn Ddirprwy Brif Weinidog ar [[8 Mai]] 2007. Bu'n gyfrifol am addysg yng Ngogledd Iwerddon rhwng 1999 a 2002.
== Gweithgareddau'r Fyddin Weriniaethol Dros Dro Iwerddon ==
