Democratiaeth: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
gh |
Canrifoedd a manion using AWB |
||
Llinell 1:
[[
Tardda'r gair '''democratiaeth''' o'r [[Groeg (iaith)|Groeg]] δημοκρατία (democratia), δημος (demos) ''y werin'' + κρατειν (cratein) ''teyrnasu''<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0058%3Aentry%3Ddhmokrati%2Fa δημοκρατία] in Henry George Liddell, Robert Scott, "A Greek-English Lexicon", at Perseus</ref>. Golyga ffurf o lywodraeth a reolir gan boblogaeth y [[cymdeithas|gymdeithas]]. Mae'r cysyniad hwn wedi cael ei ddehongli a'i ddatblygu mewn gwahanol ffurf trwy hanes ond fel arfer mae'n cynnwys elfen o [[pleidlais|bleidleisio]] dros berson neu blaid mewn [[etholiad]] er mwyn penodi cynrychiolwyr ar gyfer llywodraeth neu gynulliad.
Caiff ei diffinio fel system sy'n caniatáu: (a:) llywodraeth sy'n cynrychioli mwyafrif ei phobol (b:) llywodraeth ble mae pwer y wlad yn nwylo ei phobl (yn hytrach na'r heddlu neu fyddin) a lle mae'r pwer hwnnw yn eu dwylo nhw yn cael ei weithredu o ddydd i ddydd yn uniongyrchol neu'n anuniongyrchol drwy system o gyrychiolaeth<ref>[http://www.merriam-webster.com/dictionary/democracy ''Democracy - Definition and More from the Free Merriam-Webster Dictionary'']</ref>.
Yn ôl Larry Diamond, mae'n cynnwys dwy elfen: "System wleidyddol er mwyn dewis llywodraeth drwy etholiadau rhydd a theg ac yn ail bod ei dinasyddion yn weithredol yn y system wleidyddol honno. Ynghlwm wrth y gair hwn hefyd mae parch at [[hawliau dynol]] pob un o'i dinasyddion a bod ei dinasyddion yn gweithredu mewn rhyw ffordd i sicrhau fod cyfreithiau yn eu lle sy'n rhoi hawliau cyfartal hyn i bawb".<ref>Diamond, L., Lecture at Hilla University for Humanistic Studies Ionawr 21, 2004: [http://web.stanford.edu/~ldiamond/iraq/WhaIsDemocracy012004.htm "What is Democracy"]</ref>
Mae'r term Groegaidd hwn, sy'n tarddu'n ôl i'r 5ed ganrif CC, yn gwbwl groes i ἀριστοκρατία (''aristokratía'') "rheolaeth gan yr elit".<ref>Wilson, N. G. (2006). ''Encyclopedia of ancient Greece''. New York: Routledge. p. 511. ISBN 0-415-97334-1.</ref> Dau air cwbwl groes mewn theori, ond yn ymarferol, mae tir cyffredin heddiw, fel ag yr oedd yn [[Athen]] y cynfyd ble rhoddwyd yr hawl i un carfan elitaidd i fod yn ddemocrataidd ac i bleidleisio ond nid y gweddill - y [[caethwas|caethweision]], [[merch]]ed ayb. Yng Ngwledydd Prydain, tan yr 20fed ganrif, dim ond tirfeddiannwyr neu bobl arianog oedd a'r hawl i bleidleisio. Nid oes gan garcharorion, heddiw, yr hawl hwn ychwaith, na phobl ifanc dan 18 oed.
==Gweler hefyd==
Llinell 15 ⟶ 14:
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{egin gwleidyddiaeth}}▼
[[Categori:Democratiaeth| ]]
Llinell 20 ⟶ 21:
[[Categori:Rhyddfrydiaeth]]
[[Categori:Systemau gwleidyddol]]
▲{{egin gwleidyddiaeth}}
| |||