Llywelyn Fawr: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dim crynodeb golygu |
B Wedi gwrthdroi golygiadau gan 193.39.172.62 (Sgwrs); wedi adfer y golygiad diweddaraf gan Cell Danwydd. Tagiau: Gwrthdroi |
||
Llinell 1:
{{Gwybodlen person/Wicidata
| fetchwikidata=ALL
| onlysourced=no
Llinell 6:
| nationality = {{banergwlad|Cymru}}
}}
[[Delwedd:LlywelynFawr.jpg|200px|bawd|'''
▲[[Delwedd:LlywelynFawr.jpg|200px|bawd|'''Llywezc vbyn Fawr''' (cerflun yng [[Conwy (tref)|Nghonwy]])]]
[[Delwedd:NLW Wynnstay Estate , Ystrad Marchell Charters 58 (seal 1) front (8633592701).jpg|bawd|Sêl Llywelyn ap Iorwerth]]
[[Delwedd:Llywelyn Fawr insel.JPG|200px|bawd|Sêl Llywelyn Fawr ar ei lythyr at [[Philippe II,
[[Delwedd:Llewelyn Ap Iorwerth, Prince of North Wales.svg|bawd|200px|Arfau Llywelyn]]
:''Gweler hefyd [[Llywelyn ap Gruffudd]] (Llywelyn Ein Llyw Olaf) a [[Llywelyn (gwahaniaethu)]].''
Llinell 16 ⟶ 14:
== Sefydlu ei awdurdod ==
Ni wyddom lawer am flynyddoedd cynnar Llywelyn. Yn ôl y traddodiad cafodd ei eni yng [[Castell Dolwyddelan|Nghastell Dolwyddelan]], [[Dyffryn Lledr]]. 'Oes Aur' Gwynedd oedd oes Owain Gwynedd, ond ar ôl marwolaeth y brenin cadarn hwnnw yn [[1170]] cafwyd cyfnod ansefydlog gyda disgynyddion Owain yn ymladd am reolaeth. Tasg gyntaf Llywelyn oedd sefydlu ei awdurdod. Gwnaeth hyn yn rhannol trwy nerth arfau ac yn rhannol trwy nawdd a chynghreirio. Yn [[1194]] gorchfygodd Llywelyn ei ewythr [[Dafydd ab Owain Gwynedd]] (ac efallai [[Rhodri ab Owain Gwynedd]] hefyd) ym [[Brwydr Aberconwy|Mrwydr Aberconwy]]. Am y pum mlynedd nesaf canolbwyntiodd ar gadarnhau ei awdurdod. Roedd [[1197]] yn drobwynt pwysig. Daliodd ei ewythr Dafydd ab Owain a'i alltudio o Wynedd a chymerodd feddiant ar [[Eifionydd]] a [[Llŷn]] oddi ar [[Maredudd ap Cynan|Faredudd ap Cynan]]. Daeth [[Hywel ap Gruffudd ap Cynan]] yn ddeiliad iddo a thalodd [[Gruffudd ap Rhodri]] a [[Rhicert ap Cadwaladr]] wrogaeth iddo. Erbyn [[1199]] roedd yn arfer yr ystôl ''Tocius norwallie princeps'' (Tywysog Gogledd Cymru Cyfan).
== 1200-1210 ==
Llinell 32 ⟶ 29:
Yn y flwyddyn [[1212]] cyfnewidiodd Llywelyn Fawr lythyrau â [[Philippe II, Brenin Ffrainc|Philip Augustus]], brenin nerthol [[Ffrainc]]. Mae llythyr Philip ar goll ond cedwir llythyr Llywelyn yn Archifdy Cenedlaethol Ffrainc, ym [[Paris|Mharis]]. Cynnwys y drafodaeth oedd cynnig gan frenin Ffrainc i dywysog Gwynedd ymgynghreirio ag ef yn erbyn y brenin [[John, brenin Lloegr|John]].<ref>John Davies, ''Hanes Cymru'', tt. 130-1.</ref>
Ar ôl torri crib [[Arglwyddi'r Mers]] yn [[De Cymru|Ne Cymru]], talwyd gwrogaeth ffurfiol iddo gan y tywysogion Cymreig eraill yn gynnar yn 1216 ger [[Aberdyfi]], mewn cynulliad a adnabyddir fel [[Cynhadledd Aberdyfi]]. Datganodd ei hun yn Dywysog Gwynedd gan sicrhau ei nerth a'i reolaeth ar y rhan fwyaf o [[Pura Walia]] trwy [[Cytundeb Caerwrangon|Gytundeb Caerwrangon]] ym [[1218]].
== 1219-1228 ==
Llinell 54 ⟶ 51:
== Ei ddiwedd ==
Ym [[Brut y Tywysogion|Mrut y Tywysogion]], dywedir i Lywelyn ymddeol i [[Abaty Aberconwy]], y [[mynachlog|fynachlog]] [[Sistersaidd]] a noddid ganddo, yn ei ddyddiau olaf a chymryd 'abid mynach'. Bu farw yno ym [[1240]] a chafodd ei gladdu yn yr [[abaty]] mewn cist garreg sydd i'w gweld yn eglwys [[Llanrwst]] heddiw.
Ar ôl ei farwolaeth dechreuodd ei etifeddion [[Gruffudd ap Llywelyn ap Iorwerth|Gruffudd]] a Dafydd frwydro, er bod Llywelyn wedi cydnabod Dafydd fel ei unig etifedd. Bu i Ddafydd ennill gan olynu Llywelyn fel tywysog Gwynedd.
| |||