Gelwir yr [[elfen cemegol|elfennau]] yng ngrŵp 1 y [[Tabl Cyfnodol|tabl cyfnodol]] yn [[metel alcalïaidd|fetelau alcalïaidd]]. [[Lithiwm]], [[sodiwm]], [[potasiwm]], [[rwbidiwm]] a [[cesiwm]] yw aelodau sefydlog y grŵp. Mae aelod olaf y grŵp, [[ffransiwm]], yn elfen [[ymbelydredd|ymbelydrol]] a sawl [[isotop]] iddo. gyda [[Hannerhanner oes]] o 22 munud sydd i'r isotop mwyaf sefydlog. Weithiau ystyrir [[hydrogen]] hefyd yn aelod o'r grŵp hwn, er mai pur anaml y mae'n debyg ohonyntiddynt. Gelwir yr elfennau yn fetelau alcalïaidd am eu bod yn fetelai sy'n ffurfio hydoddiannau alcali pan maent yn cael eu hychwanegu atmewn ddŵrdŵr.
== Priodweddau'r elfennau ==
Llinell 5 ⟶ 6:
=== Priodweddau Ffisegol ===
Maent oll yn [[metel|fetelau]] felly mae ganddynt briodweddau nodweddiadol metelauo fetelau fel dargludedd trydanol a thermol a golwg sgleiniog iddyn nhw. Gan bodfod yr elfennau yn adweithiol iawn, rhaid eu glanhau neu eu torri i weld gwyneb sgleiniog. Mae'ry wyneb sgleiniog ynsy'n troipylu'n bŵl yn gyflym mewn aer. Yn wahanol i'r mwyafrif o fetelau maentmaen ynnhw'n feddal iawn, yn ddigon meddal i'w torri gyda chyllell. Mae gan bob un ohonynt ddwysedd, ymdoddbwynt, a berwbwynt isel iawn.
Mae priodweddau ffisegol yr elfennau hyn yn wahanol i'r metelau eraill oherwydd natur y [[bondio metelig]] ynddyntrhyngddynt. Mae cryfer bondio metelig yn dibynnu ar y nifer o electronau allanol mewn atom, a'r dwysedd gwefr ar yr ïon sy'n ffurfio wrth eu colli. Yn yr elfennau hyn, dim ond un electron allanol o bob atom sy'n cael ei ddefnyddio yn y bondio metelig, sy'n gwneud y bondio'n wan. Mae radiws yr ïonau M<sup>+</sup> yn cynyddu wrth fynd i lawr y grŵp o lithiwm i ffransiwm, felly mae'r dwysedd gwefr yn gostwng ac mae cryfder y bondio metelig yn lleihau. ArwainMae hyn yn arwain at y patrymau amlwg ym mhriodweddau ffisegol yr elfennau, gyda'r ymdoddbwynt a'r berwbwynt yn gostwng yn raddol wrth fynd i lawr y grŵp.
