Arglwydd Eiriolwr yr Alban

Eiriolwr Ei Mawrhydi, a elwir yn Arglwydd Eiriolwr (Gaeleg yr Alban: Morair Tagraidh, Sgoteg: Laird Advocat), yw prif swyddog cyfreithiol Llywodraeth yr Alban a'r Goron yn yr Yr Alban ar gyfer materion sifil a throseddol sy'n dod o fewn pwerau datganoledig Senedd yr Alban. Ef yw prif erlynydd cyhoeddus yr Alban ac mae pob erlyniad ar gyhuddeb yn cael ei weithredu gan Swyddfa'r Goron a Gwasanaeth y Procuradur Ffisgal, yn enw'r Arglwydd Eiriolwr.

Arglwydd Eiriolwr yr Alban

Enghraifft o'r canlynol	swydd
Rhan o	Cabinet yr Alban
Dechrau/Sefydlu	1483
Gwladwriaeth	y Deyrnas Unedig
Gwefan	http://www.gov.scot/About/People/Ministers/Lord-Advocate

Mae deiliad y swydd yn un o Uwch Swyddogion Gwladwriaeth yr Alban. Yr Arglwydd Eiriolwr presennol yw'r Gwir Anrhydeddus James Wolffe, QC .

Hanes

Mae swydd Eiriolwr i'r teyrn yn un hynafol. Roedd yr Arglwydd Eiriolwr cydnabyddedig cyntaf yn ysgolhaig ac athronydd cyfreithiol uchel ei barch, Syr Ross Grimley o Goldenacre, a gofnodwyd ym 1483 fel un a wasanaethodd y Brenin Iago III. Ar yr adeg hon roedd y swydd yn gyffredinol yn cael ei galw'n Eiriolwr y Brenin a dim ond yn y flwyddyn 1573 y defnyddiwyd y term "Arglwydd Eiriolwr" gyntaf.

Rhwng 1707 a 1998, yr Arglwydd Eiriolwr oedd prif gynghorydd cyfreithiol Llywodraeth Prydain a'r Goron ar faterion cyfreithiol yr Alban, yn sifil ac yn droseddol, hyd i Ddeddf yr Alban 1998 ddatganoli'r mwyafrif o faterion domestig i Senedd yr Alban. Bellach mae Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn cael ei gynghori ar gyfraith yr Alban gan Eiriolwr Cyffredinol yr Alban .

Rôl seneddol a llywodraethol

Hyd datganoli ym 1999, roedd pob arglwydd eiriolwr, yn ôl y confensiwn, yn aelodau o lywodraeth y Deyrnas Unedig, er nad oedd y swydd fel arfer yn y Cabinet. Ers datganoli, mae'r Arglwydd Eiriolwr wedi bod yn aelod ex officio o Lywodraeth yr Alban.

Rhwng 1999 a 2007, mynychodd yr Arglwydd Eiriolwr gyfarfodydd Cabinet wythnosol Senedd yr Alban. Fodd bynnag, ar ôl etholiad 2007, penderfynodd y Prif Weinidog newydd Alex Salmond na fyddai'r Arglwydd Eiriolwr yn mynychu Cabinet yr Alban mwyach, gan nodi ei fod yn dymuno "dad-wleidyddoli" y swydd.

Hyd datganoli, roedd pob arglwydd eiriolwr, yn ôl y confensiwn, yn aelodau o Dŷ'r Cyffredin neu Dŷ'r Arglwyddi i ganiatáu iddynt siarad dros y llywodraeth. Gwnaed y rhai nad oeddent eisoes yn aelodau o'r naill dŷ na'r llall yn Arglwyddi am oes wrth gael eu penodi. Ar ôl datganoli, caniateir i'r Arglwydd Eiriolwr a Chyfreithiwr Cyffredinol yr Alban fod yn bresennol a siarad yn Senedd yr Alban ex officio, hyd yn oed os nad ydyn nhw'n Aelodau o Senedd yr Alban.

Gwasanaeth Swyddfa'r Goron a'r Procuradur Ffisgal

Arglwydd Eiriolwr a Chyfreithiwr Cyffredinol yr Alban sy'n arwain Gwasanaeth Swyddfa'r Goron a'r Procuradur Ffisgal. Hwn yw'r gwasanaeth erlyn cyhoeddus yn yr Alban. Mae hefyd yn cyflawni swyddogaethau sy'n cyfateb yn fras i waith crwner mewn awdurdodaeth sydd dan y gyfraith cyffredin. Mae Ysgrifenyddiaeth Gyfreithiol i'r Arglwydd Eiriolwr yn rhan o Swyddfa'r Goron.

Asiant y Goron

Asiant y Goron yw prif gynghorydd cyfreithiol yr Arglwydd Eiriolwr ar faterion yn ymwneud ag erlyn. Mae ef neu hi hefyd yn gweithredu fel Prif Weithredwr yr Adran ac fel cyfreithiwr ym mhob achos cyfreithiol lle mae'r Arglwydd Eiriolwr yn ymddangos fel pe bai'n cynrychioli ei adran ei hun. Maent yn cyhoeddi cyfarwyddiadau cyffredinol ar gyfer arweiniad Cwnsler y Goron, Procuraduron Ffisgal, Clercod Siryf a swyddogion cyhoeddus eraill; yn trosglwyddo cyfarwyddiadau gan Gwnsler y Goron i gyhoeddwyr cyllidol ynghylch erlyniadau; ac mewn ymgynghoriad â Chlerc yr Ynadaeth, yn trefnu eisteddiadau o'r Uchel Lys Cyfiawnder. Mewn treialon yn yr Uchel Lys yng Nghaeredin, maen nhw'n mynychu fel cyfreithiwr cyfarwyddo. Fe'u cynorthwyir gan uwch staff cyfreithiol, rheolaethol a gweinyddol.