Brwsh dannedd
Offeryn hylendid y geg a ddefnyddir i lanhau'r dannedd, y deintgig a'r tafod yw brwsh dannedd neu (brws dannedd). Mae'n cynnwys pen gwrychog sydd wedi'i glystyru'n dynn, y rhoir past dannedd arno, wedi'i osod ar goes sy'n hwyluso glanhau rhannau o'r geg sy'n anodd eu cyrraedd.
 | |
| Math | brwsh, tooth cleaning instrument  |
|---|---|
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Diben
golyguMae brwshys dannedd ar gael gyda gwrychau o wahanol weadau, meintiau a ffurfiau. Mae'r rhan fwyaf o ddeintyddion yn argymell defnyddio brws dannedd meddal gan fod brwshys dannedd caled yn gallu niweidio enamel dannedd a llidio'r deintgig.[1]
Hanes
golyguEr ei fod wedi'i wneud yn gyntaf fel offeryn hylendid y geg, mae'r brwsh dannedd wedi ei ddefnyddio yn gyffredinol fel offeryn glanhau manwl. Mae hyn oherwydd y nifer o linynnau bach sy'n caniatáu iddo lanhau mewn mannau bach nad oes gan lawer o offer glanhau confensiynol y gallu i'w cyrraedd.[2]
Cyn dyfeisio'r brws dannedd, defnyddiwyd amrywiaeth o ddulliau i gadw'r geg yn lân.[3] Mae hyn wedi cael ei wirio gan gloddiadau sydd wedi dod o hyd i ffyn cnoi, brigau coed, plu adar, esgyrn anifeiliaid a philsen ballasg.
Rhagflaenydd y brwsh dannedd yw'r ffon gnoi. Byddai ffyn cnoi yn frigau gyda phennau wedi’u breuo yn cael eu defnyddio i frwsio’r dannedd[4] tra defnyddiwyd y pen arall fel deintbig.[5] Darganfuwyd y ffyn cnoi cynharaf yn Sumer Mesopotamia yn 3500 CC,[5] bedd yn yr Aifft yn dyddio o 3000 CC,[4] a chrybwyllwyd hwy mewn cofnodion Tsieineaidd sy'n dyddio o 1600 CC. Roedd y Groegwyr a'r Rhufeiniaid yn defnyddio deintbigau i lanhau eu dannedd, ac mae brigau tebyg i ddeintbigau wedi eu canfod ym meddrodau Brenhinllin Qin.[5] Mae ffyn cnoi yn parhau i fod yn gyffredin yn Affrica,[6] mewn rhannau gwledig o dde'r Unol Daleithiau,[4] ac yn y byd Islamaidd ystyrir defnyddio ffon gnoi Miswak yn weithred dduwiol ac mae wedi'i ragnodi i'w ddefnyddio cyn pob gweddi bum gwaith y dydd.[7] Defnyddiwyd mwgwd gan Fwslimiaid ers y 7g.
Daethpwyd o hyd i'r brwsh dannedd cyntaf sy'n debyg i'r un modern yn Tsieina. Fe'i defnyddiwyd yn ystod Brenhinlin Tang (619-907), ac roedd wedi'i wneud â blew moch.[8][9] Cafwyd y blew o foch a oedd yn byw yn Siberia a gogledd Tsieina oherwydd bod y tymereddau oerach yn darparu blew mwy cadarn. Fe'u cysylltwyd i ffon neu handlen a weithgynhyrchwyd o bambw neu asgwrn, gan ffurfio brwsh dannedd.[4] Yn 1223, cofnododd y meistr Zen o Japan, Dōgen Kigen, ar Shōbōgenzō ei fod yn gweld mynachod yn Tsieina yn glanhau eu dannedd gyda brwshys wedi'u gwneud o flew marchrawn wedi'u cysylltu â handlen asgwrn. Lledaenodd y brwsh dannedd gwrychog i Ewrop, a ddaeth o Tsieina i Ewrop gyda theithwyr.[10] Fe'i mabwysiadwyd yn Ewrop yn ystod yr 17g.[11] Canfu Ewropeaid fod brwshys dannedd y mochyn a fewnforiwyd o Tsieina yn rhy gadarn a bod brwsys dannedd meddalach yn cael eu gwneud o rawn ceffyl.[4]
Brwsh Danned Cyfoes
golyguYn ystod y 1900au, roedd seliwloid yn disodli coesau esgyrn yn raddol.[8] Disodlwyd blew anifeiliaid naturiol hefyd gan ffibrau synthetig, fel arfer neilon, gan DuPont yn 1938. Aeth y brwsh dannedd neilon cyntaf a wnaed gydag edafedd neilon ar werth ar Chwefror 24, 1938. Dyfeisiwyd y brwsh dannedd trydan cyntaf, y Broxodent, yn y Swistir yn 1954.[12] Erbyn troad yr 21g roedd neilon wedi dod i gael ei ddefnyddio'n helaeth ar gyfer y blew ac roedd y dolenni fel arfer wedi'u mowldio o ddeunyddiau thermoplastig.[3]
Ystyriaethau Amgylcheddol
golyguMae brwshys a wneir o blastig yn ffynhonnell llygredd.[13][14] Er mwyn lleihau'r effaith amgylcheddol, mae rhai gweithgynhyrchwyr wedi newid i ddefnyddio deunyddiau bioddiraddadwy a/neu ddefnyddio pennau y gellir eu hailosod.[15] Mae brwshys dannedd amgen ar gael yn cynnwys dolenni pren (bambŵ yn aml) a blew o fiscos bambw neu flew moch.
Cyfeiriadau
golygu- ↑ "Oral Longevity," American Dental Association brochure (PDF), page 2 Error in Webarchive template: URl gwag. Retrieved June 12, 2008
- ↑ "Toothbrush Floor Scrubbing - TV Tropes". TV Tropes (yn Saesneg). Cyrchwyd 2018-09-28.
- ↑ 3.0 3.1 Sammons, R. (2003). "Control of dental plaque". Medical biofilms detection, prevention and control. Chichester: John Wiley & Sons. t. 223. ISBN 978-0-471-98867-0.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 Panati, Charles (2013). Extraordinary Origins of Everyday Things. HarperCollins. tt. 208–209. ISBN 978-0-06-227708-4.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 Yu, Hai-Yang; Qian, Lin-Mao; Zheng, Jing (2013). Dental Biotribology. Springer. tt. 18–19. ISBN 978-1-4614-4550-0.
- ↑ salvadora persica
- ↑ IslamKotob, Muslims and Science, (Islamic Books), p.30.
- ↑ 8.0 8.1 Kumar, Jayanth V. (2011). "Oral hygiene aids". Textbook of preventive and community dentistry (arg. 2nd). Elsevier. tt. 412–413. ISBN 978-81-312-2530-1.
- ↑ Harris, Norman O.; García-Godoy, Franklin, gol. (1999). Primary preventive dentistry (arg. 5th). Stamford: Appleton & Lange. ISBN 978-0-8385-8129-2.
- ↑ "Who invented the toothbrush and when was it invented?". The Library of Congress. 2007-04-04. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-04-11. Cyrchwyd 2008-04-12. Unknown parameter
|deadurl=ignored (help) - ↑ Stay, Flora Parsa (2005). The fibromyalgia dental handbook: A practical guide to maintaining peak dental health. New York: Marlowe & Company. t. 118. ISBN 978-1-56924-401-2.
- ↑ "Who invented the toothbrush and when was it? (Everyday Mysteries: Fun Science Facts from the Library of Congress)". Library of Congress. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-04-11. Unknown parameter
|deadurl=ignored (help) - ↑ Cathy. "Green and Healthy Mouths- Toothbrushes". greenecoservices.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2009-09-05. Unknown parameter
|deadurl=ignored (help) - ↑ Larry West. "Can You Recycle Your Toothbrush?". About.com News & Issues. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2009-02-04. Unknown parameter
|deadurl=ignored (help) - ↑ "Building a better toothbrush – Business – The Boston Globe". BostonGlobe.com.