Coleg Hyfforddi Sir Fynwy

Coleg hyfforddi athrawon (dynion) yn nhref Caerllion, sefydlwyd yn 1914, daeth yn gyfunrhywiol yn 1962.

Roedd Coleg Hyfforddi Sir Fynwy (hefyd Coleg Addysg Caerllion, Coleg Hyfforddi Caerllion) yn goleg ar gyfer hyfforddi athrawon gwrywaidd a leolwyd yng Nghaerllion. Ar lafar galwyd y lle yn Coleg Caerllion.

Coleg Hyfforddi Sir Fynwy
Sefydlwyd
  • 1914 Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
LleoliadCaerllion Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Edward Anwyl, Prifathro cyntaf y Coleg

Sefydlwyd y Coleg Hyfforddi ar dir a brynwyd gan yr Alderman Parry ac a werthwyd i'r Pwyllgor Addysg. Gosodwyd y garreg sylfaen ar 12 Gorffennaf 1913 Prifathro cyntaf y Coleg oedd Syr Edward Anwyl ond bu farw yn 1914, cyn i'r Coleg agor ac fe'i ddilynwyd gan Ivor Bertram John. Oherwydd y Rhyfel Byd Cyntaf bu cwymp yn nifer y myfyrwyr yn y flwyddyn gyntaf o'r 56 disgwyliadwy, i ddeunaw.

Derbyniwyd menywod i'r Coleg yn 1962, fel ag y derbyniwyd dynion i chwaer sefydliad y Coleg, Coleg Hyfforddi Morgannwg yn y Barri.[1]

Yn 1975 unwyd y Coleg gyda sefydliadau lleol eraill; Coleg Celf Casnewydd a Coleg Technoleg Gwent, i greu Coleg Addysg Uwch Gwent (Gwent College of Higher Education).[1]

Caeodd y campws ar 31 Gorffennaf 2016.[2]

Prif Athrawon

golygu
Syr Edward Anwyl 1913-1914
Ivor Bertram John 1914-1937
John Owen 1937-1944
Thomas John Webley 1944-1952 - Dirprwy Brifathro a weithredai fel Prifathro
Gwilym Prichard Ambrose 1952-1970 - awdur 'The History of Wales' (1947), yn seiliedig ar ei wersi hanes Cymru a gyhoeddwyd maes o law. Bu hefyd yn awdur dwy ddrama radio gyda'r bardd T. Rowland Hughes ar y BBC; "John Frost, The Newport Chartist" (1936) a “Daughters of Rebecca” (1937) [3]
Harold Edwards 1970 - nes creu Coleg Addysg Uwch Gwent yn 1975

Adeilad

golygu
 
Adeilad blaen y Coleg Hyfforddi, a arbedwyd rhag datblygwyr

Lleolir cyn gampws Prifysgol De Cymru yng Nghaerllion. Caeodd y campws ar 31 Gorffennaf 2016. Y campws oedd prif gampws Prifysgol Cymru, Casnewydd ac ail gampws mwyaf Prifysgol De Cymru ar ôl uno prifysgolion yn 2013. Cynhaliodd amrywiaeth o gyrsiau israddedig ac ôl-raddedig, gan gynnwys addysg, chwaraeon a ffotograffiaeth. Roedd gan y campws gyfleusterau chwaraeon helaeth, llyfrgell, siop undeb y myfyrwyr, bar undeb y myfyrwyr a blociau llety.

Yn ystod mis Medi 2014, cyhoeddodd Prifysgol De Cymru y byddai campws Caerllion yn cau yn 2016[4] gyda chyrsiau'n cael eu hintegreiddio i weddill y campysau. Mae'r Brifysgol yn bwriadu gwerthu'r campws ar gyfer datblygu tai ond mae gwrthwynebiad cryf i'r ailddatblygiad arfaethedig gan drigolion lleol.[5] Mae Cymdeithas Ddinesig Caerllion wedi gofyn i Cadw, y corff sy'n gofalu am henebion ac adeiladau hanesyddol yng Nghymru, roi statws Adeilad Rhestredig Gradd II i'r prif adeilad Edwardaidd er mwyn ei arbed rhag cael ei ddymchwel.[6] Ym mis Awst 2016, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru y bydden nhw'n argymell bod y prif adeilad, y porthdai, a phileri'r gatiau yn cael eu rhestru fel 'adeiladau o ddiddordeb pensaernïol a hanesyddol arbennig'. Mynegodd Prifysgol De Cymru eu gwrthwynebiad parhaus i'r rhestru arfaethedig ond croesawyd y cyhoeddiad gan wleidyddion lleol a Chymdeithas Ddinesig Caerllion.[7] Cadarnhawyd rhestriad Gradd II o'r Prif Adeilad, Preswylfa'r Pennaeth, Pierau Giât a Phorthdy'r Gofalwr / Garddwr ar 3 Mawrth 2017.[8]

Chwaer Sefydliad

golygu

Chwaer sefydliad Coleg Hyfforddi Caerllion (oedd ar gyfer dynion yn wreiddiol) oedd Coleg Hyfforddi Morgannwg oedd ar gyfer hyfforddi athrawon benywaidd, a agorodd, fel coleg y Barri, yn 1914. Yn 1962 derbyniodd y ddau goleg myfyrwyr o'r ddau ryw. Daeth Coleg Hyfforddi Morgannwg, maes o law, yn rhan o Politechneg Pontypridd, a ddaeth ei hun yn graidd goleg ar gyfer Brifysgol De Cymru.[9]

Neuaddau Preswyl

golygu

Caed sawl neuadd breswyl yn y Coleg gan gynnwys Adeilad Edward Anwyl. Enwau ar goridorau megis Little Moscow, Rhondda, ac Upper Bogs.[1]

Cyn-fyfyrwyr

golygu
  • Leighton Jenkins - Chwaraeodd un o fyfyrwyr y Coleg dros dîm rygbi Cymru. Roedd Leighton yn gapten tîm rygbi'r Coleg ac enillodd sawl cap i Gymru, yn cyntaf yn 1956 yn erbyn Iwerddon.[1]

Dolenni allanol

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 "Memories from the archive - Caerleon Campus". Prifysgol De Cymru. 2016-04-22.
  2. "Campus changes". University of South Wales Campus Changes. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17 Tachwedd 2014. Cyrchwyd 8 Mai 2015.
  3. "Gwilym Prichard Ambrose, B.A. (Wales), M.A., B.Litt. (Oxon.), L.R.A.M. Headmaster, Aberdare Boys' County School, 1940 – 1952". Gwefan Abderdare Boys Grammar School. Cyrchwyd 2022-02-14.
  4. "Campus changes". University of South Wales Campus Changes. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17 Tachwedd 2014. Cyrchwyd 8 Mai 2015.
  5. "Campus Changes". Cyrchwyd 18 April 2016.
  6. "Open Letter". Cyrchwyd 2 June 2016.
  7. "Lifeline for part of Caerleon Campus after minister says building should be listed". Cyrchwyd 8 August 2016.
  8. "Historic Caerleon college campus given listed status by Cadw". South Wales Argus. Cyrchwyd 4 March 2017.
  9. "Ein Hanes". Gwefan Prifysgol De Cymru. Cyrchwyd 2022-02-14.