Cwch pysgota bychan a syml iawn yw cwrwgl neu corwgl (enw gwrwyaidd; lluosog: cwryglau, cyryglau neu coryglau). Mae cwrwgl yn ysgafn iawn. Roedd yn cael ei ddefnyddio ar afonydd Cymru a Lloegr oesoedd yn ôl ac hyd yn oed cyn cyfnod y Rhufeiniaid. Bellach dim ond ar ychydig o afonydd Cymru y gwelir y cwrwgl heddiw, sef afon Tywi, afon Teifi ac Afon Tâf.

Cwrwgl
Enghraifft o'r canlynolmath o gwch Edit this on Wikidata
Mathcwch, cwch croen Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Ysgafnder oedd prif rinwedd y corwgl. Roedd hefyd yn hawdd i'w wneud. Gwneir ef o groen anifail a gwiail. Fel arfer, mae dau berson yn pysgota gyda'i gilydd pan yn defnyddio cwrwgl, pob un ohonyn mewn cwrwgl ei hun a defnyddir rhwyd rhwng y ddau i ddal y pysgod.

Mae'r curach neu curragh a ddefnyddir yn Iwerddon a'r Alban yn debyg iawn, ond yn fwy. Ardaloedd eraill lle defnyddir badau tebyg yw America (Bullboat yr Indiaidd), Irac (y Gufa), ac India (y Parisal).

Cwryglau ar Afon Teifi

Hanes a thraddodiad

golygu

Dangosa gerfiadau i gwryglau gael eu defnyddio gan y Brythoniaid. Disgrifiodd Gerallt Gymro gwryglau yng Nghenarth ym 1188.[1] Yn debyg, croen buwch oedd gorchudd gwreiddiol y cwrwgl, ac o hynny ddaeth maint bychan y cwch.[2]

Wedi i'r cwrwglwr gymryd ei gwch o'r dŵr, bydd yn ei droi drosodd ar y gwair ac yn rhoi cerrig yn bwysau wrtho. Unwaith i'r cwrwgl sychu, cariodd y pysgotwr y cwch ar ei gefn. O'r traddodiad hwn daw'r dihareb Cymraeg llwyth dyn ei gorrwg.[3]

 
Cwrwgl yn Tamil Nadu

Adeiladu

golygu

Heddiw, defnyddir cynfas yn amlach na chroen anifail, a'i ddiddosir â thar neu byg. Mae'r cwrwgl arferol yn pwysgo saith i 15 o bwysi, ac yn mesur tua chwe throedfedd o hyd a phedair troedfedd o led. Mae gwaelod y cwch yn wastad, ac mae'r ochrau fel arfer yn llai nag un droedfedd ac yn codi'n berpendicwlar i'r gwaelod. Mae un ben o'r cwrwgl yn bigfain.[3]

Cyfeiriadau

golygu
  1. Jones, Mary Eirwen. Welsh Crafts (Llundain, B. T. Batsford, 1978), t. 103.
  2. Jones (1978), t. 105.
  3. 3.0 3.1 Jones (1978), t. 104.

Dolenni allanol

golygu
 
Comin Wikimedia
Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i: