Cyfrifiad ieithyddol Gwlad Belg

Cafodd cyfrifiad ieithyddol Gwlad Belg ei gynnal, pob ugain mlynedd i gychwyn ac yna pob deng mlynedd, yng Ngwlad Belg rhwng 1846 ac 1947. Pwrpas y cyfrifiad oedd i ganfod pa ieithoedd roedd Belgwyr amlieithog yn siarad.

Ers cyflwyniad deddfau iaith ym 1932, roedd canlyniadau'r cyfrifiad ieithyddol hefyd yn rhoi cymorth penderfynu statws ieithyddol y fwrdeistrefi, fel bod mod addasu os bydd angen. Erbyn y gwyddir fod dros 30% o drigolion yn siarad iaith arall i iaith swyddogol y fwrdeistref, mae'n rhaid i'r fwrdeistref weinyddu yn yr iaith hwnnw yn ogystal. Roedd cyfrifiad yn offeryn defnyddiol pan fu unrhyw ddadleuon gwleidyddol ynglŷn â pa oedd prif iaith ardal.

Canlyniadau cyfrifiad ieithyddol 1866 wedi eu cyhoeddi yn *Moniteur Belge* / *Belgisch Staatsblad*

Ni ofynwyd pa iaith a ddefnyddwyd yn rhugl yng nghyfrifiad 1846. Ers 1866, mae'r cyfrifiad wedi dangos faint o wybodaeth o'r amryw ieithoedd cenedlaethol oedd gan y bobl. Ers 1910, gofynnwyd hefyd pa iaith a ddefnyddwyd amlaf, ond heb ddweud ym mha gyd-destun (bywyd personol, cyhoeddus, gwaith).

Cafodd y cyfrifiad ei drefnu gan y fwrdeistrefi, ond mewn rhai llefydd cafodd asiantau eu cyflogi i gymryd y cyfrifiad ar eu rhan. Mewn ardaloedd megis Brwsel, oedd yn ddwyieithog, nid oedd iaith wedi cael ei ddeddfu felly roedd yn bosib anfon ffurflenni uniaith Ffrangeg allan i bobl uniaith Iseldireg. Yn 1920 cafodd ffurflenni uniaith Iseldireg eu rheoli'n llym yn ardal Brwsel, gan wrthod derbyn na fuasai gan unrhyw un oedd wedi ei eni yn Brwsel a mynychu'r ysgol unrhyw wybodaeth o'r Ffrangeg. Cafodd hyn ei weld gan Ffleminiaid fel ymgais gan yr awdurdodau i ymyrryd yn y cyfrifiad oamgylch Brwsel, a chynyddu'r canran Ffrangeg a ddychwelwyd yn y ffigyrau er mwyn ei throi'n fwrdeistref dwyieithog swyddogol.

Cynhaliwyd y cyfrifiad olaf ym 1947, ond ni gyhoeddwyd y canlyniadau tan 1954. Roedd y canlyniadau yn ddadleuol iawn yn Fflandrys, ac rhoddwyd staws dwyieithod i dri ardal a oedd gynt yn rai uniaith, sef Evere, Ganshoren a St.-Sainte-Agathe yn ardal Brwsel. Mewn pedwar maestref Brwsel, penderfynwyd y buasai'n rhaid cyflewni gwasanaethau Ffrangeg yn ogystal ar gyfer y lleiafrif oedd yn siarad yr iaith yn Drogenbos, Kraainem, Linkebeek a Wemmel.

Canlyniadau'r cyfrifiadau ieithyddol

Caiff yr ystadegau eu cyhoeddi yng nghyfrolau newyddiadur Belgaidd sy'n ymwneud â cyfrifiadau poblogaeth, yr enw Ffrangeg yw Moniteur Belge, a'r Iseldireg Belgisch Staatsblad.

Talfyriadau: IS = Iseldireg - FR = Ffrangeg - AL = Almaeneg

Gwlad Belg gyfan

Blwyddyn	IS Nifer	IS & FR Nifer	FR Nifer	FR & AL Nifer	AL Nifer	AL & IS Nifer	IS & F & D Nifer	IS Canran	IS & FR Canran	FR Canran	FR & AL Canran	AL Canran	AL & IS Canran	IS & FR & AL Canran
1846	2.471.248	---------	1.827.141					57,5%	-----	42,5%
1866	2.406.491	308.361	2.041.784	20.448	35.356	1.625	4.966	50,6%	6,5%	42,9%	0,4%	0,7%	0,0%	0,1%
1880	2.485.384	423.752	2.230.316	35.250	39.550	2.956	13.331	48,4%	8,2%	43,4%	0,7%	0,8%	0,1%	0,3%
1890	2.744.271	700.997	2.485.072	58.590	32.206	6.920	36.165	46,3%	11,8%	41,9%	1,0%	0,5%	0,1%	0,6%
1900	2.822.005	801.587	2.574.805	66.447	28.314	7.238	42.889	45,5%	12,9%	41,5%	1,0%	0,4%	0,1%	0,7%
1910	3.220.662	871.288	2.833.334	74.993	31.415	8.652	52.547	46,5%	12,9%	40,9%	1,1%	0,4%	0,1%	0,7%
1920	3.187.073	960.960	2.855.835	45.073	16.877	2.350	34.158	45,5%	13,7%	40,8%	0,6%	0,2%	0,0%	0,5%
1930	3.473.291	1.045.601	3.039.315	67.140	69.033	9.332	54.086	46,0%	13,8%	40,2%	0,9%	0,9%	0,1%	0,7%
1947	3.554.230	1.325.911	2.910.523	83.315	58.955	23.318	215.985	45,6%	17,0%	37,6%	1,0%	0,7%	0,3%	2,6%

Anvers

Blwyddyn	IS Nifer	IS & FR Nifer	FR Nifer	FR & AL Nifer	AL Nifer	AL & IS Nifer	IS & F & D Nifer	IS Canran	IS & FR Canran	FR Canran	FR & AL Canran	AL Canran	AL & IS Canran	IS & FR & AL Canran
1846
1866	430.403	28.592	3.887	214	700	304	780	92,6%	6,2%	0,8%	0,0%	0,2%	0,1%	0,2%
1880	477.570	49.283	7.957	721	2.286	746	2.845	88,2%	9,1%	1,5%	0,1%	0,4%	0,1%	0,5%
1890	592.193	78.890	11.716	1.519	2.118	3.526	9.213	84,7%	11,3%	1,7%	0,2%	0,3%	0,5%	1,3%
1900	630.224	104.041	10.035	1.798	3.675	3.581	13.024	82,2%	13,6%	1,3%	0,2%	0,5%	0,5%	1,7%
1910	762.414	113.606	12.289	2.660	5.048	5.651	17.857	82,9%	12,4%	1,3%	0,3%	0,5%	0,6%	1,9%
1920	807.043	133.131	12.642	369	427	1.065	9.520	83,7%	13,8%	1,3%	0,0%	0,0%	0,1%	1,0%
1930	934.834	138.181	17.892	1.385	3.806	5.525	18.808	83,4%	12,3%	1,6%	0,1%	0,3%	0,5%	1,7%
1947	979.642	176.649	9.661	1.019	1.134	9.277	56.786	79,4%	14,3%	0,8%	0,1%	0,1%	0,8%	4,6%

Brabant

Blwyddyn	IS Nifer	IS & FR Nifer	FR Nifer	FR & AL Nifer	AL Nifer	AL & IS Nifer	IS & F & D Nifer	IS Nifer	IS & FR Canran	FR Canran	FR & AL Canran	AL Canran	AL & IS Canran	IS & FR & AL Canran
1846
1866	456.175	130.722	216.098	2.084	1.973	493	2.092	56,3%	16,1%	26,7%	0,3%	0,2%	0,1%	0,3%
1880	501.670	153.436	260.589	4.723	4.250	639	4.793	53,9%	16,5%	26,0%	0,5%	0,5%	0,1%	0,5%
1890	504.166	299.992	274.459	7.335	2.518	1.450	14.074	45,7%	27,2%	24,9%	0,7%	0,2%	0,1%	1,3%
1900	524.030	336.847	305.150	10.011	3.008	1.818	16.411	43,8%	28,1%	25,5%	0,8%	0,3%	0,2%	1,4%
1910	603.507	381.997	382.947	14.533	3.987	1.367	18.963	42,9%	27,1%	27,2%	1,0%	0,3%	0,1%	1,3%
1920	563.544	451.593	431.920	3.919	676	264	13.567	38,5%	30,8%	29,5%	0,3%	0,0%	0,0%	0,9%
1930	597.007	480.677	512.844	11.296	2.502	960	17.307	36,8%	29,6%	31,6%	0,7%	0,2%	0,1%	1,1%
1947	556.253	571.759	527.722	17.746	2.065	3.136	65.046	31,9%	32,8%	30,3%	1,0%	0,1%	0,2%	3,7%

Flandre-Occidentale

Blwyddyn	IS Nifer	IS & FR Nifer	enkel FR Nifer	FR & AL Nifer	AL Nifer	AL & IS Nifer	IS & F & D Nifer	IS Canran	IS & FR Canran	FR Canran	FR & AL Canran	AL Canran	AL & IS Canran	IS & FR & AL Canran
1846
1866	564.840	48.677	26.559	186	337	28	266	88,1%	7,6%	4,1%	0,0%	0,1%	0,0%	0,0%
1880	553.609	76.595	24.874	149	132	139	606	84,4%	11,7%	3,8%	0,0%	0,0%	0,0%	0,1%
1890	604.320	103.752	27.375	175	70	151	1.807	81,9%	14,1%	3,7%	0,0%	0,0%	0,0%	0,2%
1900	605.575	123.121	26.982	270	140	166	2.189	79,8%	16,2%	3,6%	0,0%	0,0%	0,0%	0,3%
1910	669.081	123.938	31.825	467	165	192	3.197	80,7%	15,0%	3,8%	0,1%	0,0%	0,0%	0,4%
1920	621.574	113.290	30.189	124	41	76	1.919	81,0%	14,8%	3,9%	0,0%	0,0%	0,0%	0,3%
1930	676.338	137.270	42.808	240	121	262	4.439	78,5%	15,9%	5,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,5%
1947	693.152	197.219	43.131	361	118	1.945	23.651	72,2%	20,6%	4,5%	0,0%	0,0%	0,2%	2,5%

Yn 1962 cafodd y cymunedau olynol eu symyd i Flandre-Occidentale yn Hainaut:

Ploegsteert - Warneton - Bas-Warneton - Houthem - Comines - Mouscron - Luingne - Herseaux - Dottignies

Flandre-Orientale

Blwyddyn	IS Nifer	IS & FR Nifer	FR Nifer	FR & AL Nifer	AL Nifer	AL & IS Nifer	IS & F & D Nifer	IS Canran	IS & FR Canran	FR Canran	FR & AL Canran	AL Canran	AL & IS Canran	IS & FR & AL Canran
1846
1866	744.251	51.819	7.837	199	211	94	586	92,5%	6,4%	1,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,1%
1880	749.050	77.313	8.541	272	264	227	1.166	89,5%	9,2%	1,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,1%
1890	828.722	107.100	9.084	233	130	295	3.509	87,3%	11,3%	1,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,4%
1900	843.142	116.638	8.164	320	178	331	3.840	86,7%	12,0%	0,8%	0,0%	0,0%	0,0%	0,4%
1910	934.143	116.889	9.311	397	256	401	5.233	87,6%	11,0%	0,9%	0,0%	0,0%	0,0%	0,5%
1920	919.536	123.606	11.156	113	96	118	3.269	86,9%	11,7%	1,1%	0,0%	0,0%	0,0%	0,3%
1930	952.020	132.714	13.239	314	135	428	5.717	86,2%	12,0%	1,2%	0,0%	0,0%	0,0%	0,5%
1947	951.077	178.403	12.168	414	248	3.952	28.522	81,0%	15,2%	1,0%	0,0%	0,0%	0,3%	2,4%

Yn 1962 cafodd y cymunedau olynol eu symyd i Flandre-Occidentale yn Hainaut:

Orroir - Amougies - Russeignies

Hainaut

Blwyddyn	IS Nifer	IS & FR Nifer	FR Nifer	FR & AL Nifer	AL Nifer	AL & IS Nifer	IS & F & D Nifer	IS Canran	IS & FR Canran	FR Canran	FR & AL Canran	AL Canran	AL & IS Canran	IS & FR & AL Canran
1846
1866	15.476	17.566	810.260	681	318	28	183	1,8%	2,1%	95,9%	0,1%	0,0%	0,0%	0,0%
1880	13.836	23.804	889.478	1.587	443	65	1.634	1,5%	2,6%	95,6%	0,2%	0,0%	0,0%	0,2%
1890	11.303	36.946	996.602	2.348	246	60	859	1,1%	3,5%	95,1%	0,2%	0,0%	0,0%	0,1%
1900	15.231	40.828	1.033.959	2.259	300	102	981	1,4%	3,7%	94,5%	0,2%	0,0%	0,0%	0,1%
1910	17.283	49.575	1.113.738	2.560	432	50	1.028	1,5%	4,2%	94,0%	0,2%	0,0%	0,0%	0,1%
1920	14.724	57.265	1.104.521	1.122	77	27	919	1,2%	4,9%	93,7%	0,1%	0,0%	0,0%	0,1%
1930	10.252	71.182	1.131.019	2.606	839	36	1.210	0,8%	5,8%	92,9%	0,2%	0,1%	0,0%	0,1%
1947	6.036	82.439	1.050.044	6.764	6.327	175	9.119	0,5%	7,1%	90,5%	0,6%	0,5%	0,0%	0,8%

Yn 1962 cafodd y cymunedau olynol eu symyd i Hainaut o:

Brabant - Biévène - Sint-Pieters-Kapelle

Flandre-Orientale - Everbeek

Liège

Blwyddyn	IS Nifer	IS & FR Nifer	FR Nifer	FR & AL Nifer	AL Nifer	AL & IS Nifer	IS & F & D Nifer	IS Canran	IS & FR Canran	FR Canran	FR & AL Canran	AL Canran	AL & IS Canran	IS & FR & AL Canran
1846
1866	21.490	16.338	499.103	7.793	10.793	502	677	3,9%	2,9%	89,7%	1,4%	1,9%	0,1%	0,1%
1880	20.216	22.054	556.397	14.919	14.068	440	1.269	3,2%	3,5%	88,4%	2,4%	2,2%	0,1%	0,2%
1890	17.743	43.286	651.098	27.530	11.217	1.052	4.315	2,3%	5,7%	86,1%	3,6%	1,5%	0,1%	0,6%
1900	15.772	46.237	683.060	27.694	9.853	596	4.162	2,0%	5,9%	86,8%	3,5%	1,3%	0,1%	0,5%
1910	14.726	50.068	748.504	28.627	9.744	474	4.229	1,7%	5,8%	87,4%	3,3%	1,1%	0,1%	0,5%
1920	14.996	46.418	742.312	15.626	8.313	449	3.342	1,8%	5,6%	89,3%	1,9%	1,0%	0,1%	0,4%
1930	13.764	46.339	790.481	29.294	51.081	345	3.930	1,5%	5,0%	84,5%	3,1%	5,5%	0,0%	0,4%
1947	11.931	55.861	748.777	42.704	43.181	1.301	18.404	1,3%	6,1%	81,2%	4,6%	4,7%	0,1%	2,0%

Yn 1962 cafodd y cymunedau olynol eu symyd i Liège o:

Brabant: Attenhoven - Eliksem - Laar - Landen - Neerhespen - Neerlanden - Neerwinden - Overhespen - Overwinden - Rumsdorp - Waasmont - Walsbets - Walshoutem - Wange - Wezeren.

Limbourg: Mouland - Fouron-le-Comte - Fouron-Saint-Martin - Fouron-Saint-Pierre - Teuven - Rémersdael

Limbourg

Blwyddyn	IS Nifer	IS & FR Nifer	FR Nifer	FR & AL Nifer	AL Nifer	AL & IS Nifer	IS & F & D Nifer	IS Canran	IS & FR Canran	FR Canran	FR & AL Canran	AL Canran	AL & IS Canran	IS & FR & AL Canran
1846
1866	173.282	12.476	8.734	101	135	107	237	88,8%	6,4%	4,5%	0,1%	0,1%	0,1%	0,1%
1880	168.573	18.605	10.513	298	234	634	744	84,5%	9,3%	5,3%	0,1%	0,1%	0,3%	0,4%
1890	184.885	26.930	8.744	170	115	335	1.491	83,0%	12,1%	3,9%	0,1%	0,1%	0,2%	0,7%
1900	187.340	29.306	8.306	185	131	539	1.316	82,5%	12,9%	3,7%	0,1%	0,1%	0,2%	0,6%
1910	218.622	29.386	9.123	251	225	435	1.209	84,3%	11,3%	3,5%	0,1%	0,1%	0,1%	0,3%
1920	244.870	29.355	9.171	119	52	317	749	86,0%	10,3%	3,2%	0,0%	0,0%	0,1%	0,3%
1930	288.434	31.650	11.751	530	4.736	1.765	1.764	84,7%	9,3%	3,4%	0,2%	1,4%	0,5%	0,5%
1947	355.066	47.938	9.406	282	4.550	3.454	9.193	82,6%	11,2%	2,2%	0,1%	1,1%	0,8%	2,1%

Yn 1962 cafodd y cymunedau olynol eu symyd i Limbourg yn Liège:

Corswarem - Otrange- Roclenge-sur-Geer - Bassenge - Wonck - Ében-Émael - Lanaye

Talaith Lwcsembwrg

Blwyddyn	IS Nifer	IS & FR Nifer	FR Nifer	FR & AL Nifer	AL Nifer	AL & IS Nifer	IS & F & D Nifer	IS Canran	IS & FR Canran	FR Canran	FR & AL Canran	AL Canran	AL & IS Canran	IS & FR & AL Canran
1846
1866	184	461	169.460	8.717	20.799	26	95	0,1%	0,2%	84,8%	4,4%	10,4%	0,0%	0,0%
1880	416	500	168.128	11.824	17.698	20	105	0,2%	0,3%	84,6%	6,0%	8,9%	0,0%	0,1%
1890	54	788	176.947	17.654	15.704	28	510	0,0%	0,4%	83,6%	8,3%	7,4%	0,0%	0,2%
1900	167	1.058	174.092	22.470	10.899	47	464	0,1%	0,5%	83,2%	10,7%	5,2%	0,0%	0,2%
1910	153	1.393	183.218	24.099	11.487	32	391	0,1%	0,6%	83,0%	10,9%	5,2%	0,0%	0,2%
1920	170	1.177	183.178	23.162	7.167	5	494	0,1%	0,5%	85,1%	10,8%	3,3%	0,0%	0,2%
1930	84	1.382	183.915	20.647	5.765	9	469	0,0%	0,7%	86,6%	9,7%	2,7%	0,0%	0,2%
1947	218	3.323	187.142	11.711	825	26	2.119	0,1%	1,6%	91,1%	5,7%	0,4%	0,0%	1,0%

Namur

Blwyddyn	IS Nifer	IS & FR Nifer	FR Nifer	FR & AL Nifer	AL Nifer	AL & IS Nifer	IS & F & D Nifer	IS Canran	IS & FR Canran	FR Canran	FR & AL Canran	AL Canran	AL & IS Canran	IS & FR & AL Canran
1846
1866	390	1.710	299.846	473	90	43	50	0,1%	0,6%	99,1%	0,2%	0,0%	0,0%	0,0%
1880	444	2.162	303.839	757	175	46	169	0,1%	0,7%	98,8%	0,2%	0,1%	0,0%	0,1%
1890	885	3.313	329.047	1.626	88	23	387	0,3%	1,0%	98,1%	0,5%	0,0%	0,0%	0,1%
1900	524	3.511	325.057	1.440	130	58	502	0,2%	1,1%	98,1%	0,4%	0,0%	0,0%	0,2%
1910	733	4.436	342.379	1.399	71	50	440	0,2%	1,3%	98,0%	0,4%	0,0%	0,0%	0,1%
1920	616	5.125	330.746	519	28	29	379	0,2%	1,5%	98,0%	0,2%	0,0%	0,0%	0,1%
1930	558	6.206	335.366	828	48	2	442	0,2%	1,8%	97,6%	0,2%	0,0%	0,0%	0,1%
1947	855	12.320	322.472	2.314	507	52	3.145	0,3%	3,6%	94,4%	0,7%	0,1%	0,0%	0,9%