Cymylau tenau glas golau neu ddi-liw sy’n disgleirio yng nghanol nos yw cymylau nosloyw (noctilucent clouds yn Saesneg).[1] Mae’r gair noctilucent yn tarddio o Ladin, gan olygu disgleirio gyda’r nos. Maent wedi’u ffurfio o grisialau rhew hyd at 100nm mewn diamedr,[2] gan ymddangos fel arfer yn ystod yr haf pan fo’r Haul wedi machlud i’r arsyllydd, ond pan fo’r cymylau yn gallu adlewyrchu golau’r Haul o hyd. Mae astudiaethau diweddar yn awgrymu bod lefelau cynyddol o fethan yn cynhyrchu anwedd dŵr pan fo’n cyrraedd y mesosffer gan greu neu gryfhau cymylau nosloyw.[3]

Cymylau nosloyw
Enghraifft o'r canlynolffenomenon yr atmosffer, ffenomen Edit this on Wikidata
Mathcwmwl Edit this on Wikidata
Deunyddgrisial iâ Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Cymylau nosloyw a Chomed Neowise o Aberogwen

Nhw yw’r cymylau uchaf a geir yn atmosffer, yn y mesosffer ar uchder o 76–85 km (47-53 milltir). Nid ydynt i’w gweld yn ystod y dydd oherwydd eu bod rhy wan. Maent fwyaf amlwg rhwng lledredau 50°-65° oherwydd yn agosach i'r Pegynau mae'n rhy olau gyda'r nos yn yr haf.[4]

Nid oes sôn amdanynt cyn 1885, pan ddechreuodd gwyddonwyr Almaenig eu hastudio.[5][6] Maent angen anwedd dŵr a gronynnau llwch i’w ffurfio. Credir mai micro-awyrfeini yw ffynhonnell y llwch,[7] ond mae llosgfynyddoedd yn un ffynhonnell posibl arall.[8] O bosib, echdoriad Krakatoa oedd wedi cyflenwi llwch i’r mesosffer, gan sbarduno ffurfiant cymylau nosloyw. Mae ymchwil diweddar yn awgrymu bod cymylau nosloyw yn fwyfwy cyffredin oherwydd lefel cynyddol o anwedd dŵr yn yr atmosffer.[3]

Yn 2010 cyrhaeddodd John Rowlands, gwyddonydd amatur o Ynys Môn, rownd terfynol cystadleuaeth ‘So you want to be a scientist’ a gynhaliwyd gan y BBC gyda chynllun i astudio cymylau nosloyw gan ddefnyddio data radar.[9][10]

Cyfeiriadau

golygu
  1. [1]
  2. [2]
  3. 3.0 3.1 [3]
  4. [4]
  5. [5]
  6. Schröder, Wilfried. "On the Diurnal Variation of Noctilucent Clouds". German Commission on History of Geophysics and Cosmical Physics. t. 2457. Cyrchwyd 2008-10-06.
  7. [6]
  8. [7]
  9. [8]
  10. [9]