Cytundeb Berlin 1899

Cytundeb i dynu rhyfel cartref Samoa i ben a rhannu tiriogaethau rhwng yr Almaen, Prydain Fawr a'r UDA

Roedd Cytundeb Berlin 1899 gelwir hefyd yn Cytundeb Teiran (Saesneg: Tripartite Convention; Almaeneg: Samoa-Vertrag) yn gytundeb rhyngwladol a lofnodwyd rhwng Unol Daleithiau America, Ymerodraeth yr Almaen a Theyrnas Unedig Prydain Fawr ac Iwerddon ym 1899 a rhannwyd archipelago y Samoaid (yr hyn a gynrychiolir gan Samoa annibynnol a Samoa Americanaidd heddiw. Arwyddwyd y cytundeb gan y ddau bŵer olaf ar 14 Tachwedd, a chan yr Unol Daleithiau ar 2 Rhagfyr yr un flwyddyn, gan gael ei gadarnhau wedi hynny gan Senedd America ar 16 Chwefror 1900.[1]

Cytundeb Berlin 1899
Enghraifft o'r canlynolcytundeb Edit this on Wikidata
Dyddiad2 Rhagfyr 1899 Edit this on Wikidata
RhanbarthWashington Edit this on Wikidata
Trosolwg o diriogaethau Ymerodraeth yr Almaen yn y Môr Tawel

Ar ôl marwolaeth y Brenin Samoaidd, Malietoa Laupepa ym 1898, a sefydlwyd mewn grym trwy Gytundeb Berlin ym 1889, mynnodd y tair gwlad olynydd consensws. O ganlyniad i'r rhyfeloedd cartref llwythol i gael grym yr ynys, cytunodd y tair gwladwriaeth imperialaidd i rannu'r archipelago a ffurfiwyd gan Samoa, ac yn gyfnewid, ail-gyffwrdd â'u map trefedigaethol yn Affrica.[2]

Canlyniad

golygu

O ganlyniad i lofnodi'r cytundeb hwn:

  • Ymwrthododd Teyrnas Unedig Prydain Fawr ac Iwerddon ei hawliau dros Samoa, gan dderbyn rhelyw Ynysoedd Gogledd Solomon o ddwylo'r Almaenwyr.(Erthygl 1).
  • Ymwrthododd yr Almaen â phob hawl i Ynysoedd Tonga a'r ynysoedd hynny i'r de-ddwyrain o Buka a Bougainville (Erthygl 2).
  • Rhannwyd archipelago Samoa yn ddwy diriogaeth: Samoa Americanaidd a Samoa Almaenig ar hydred 171g
  • Rhannwyd y parth niwtral yng Ngorllewin Affrica (ardal Salaga) rhwng Togoland Almaenig ac thiriogaeth y Gold Coast (Ghana heddiw) Prydain (Erthygl 5)
  • Ymwrthododd yr Ymerodraeth Almaenig ei hawliau alltiriogaethol i feddiannu Zanzibar (Erthygl 6).

Cyfeiriadau

golygu
  1. J. A. C. Gray (1960). Amerika Samoa, A History of American Samoa and its United States Naval Administration (yn Saesneg). United States Naval Institute. t. 100.
  2. R. P. Gilson (1970). Samoa 1830-1900, The Politics of a Multi-Cultural Community (yn Saesneg). Gwasg Prifysgol Rhydychen. t. 396.

Dolenni allanol

golygu


  Eginyn erthygl sydd uchod am Samoa. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.