Deddf Cymru 1978
Roedd Deddf Cymru 1978 yn Ddeddf gan Senedd y Deyrnas Unedig gyda’r bwriad o gyflwyno mesur cyfyngedig o hunanlywodraeth yng Nghymru drwy greu Cynulliad i Gymru. Ni ddaeth y ddeddf i rym o ganlyniad i’r bleidlais “na” yn refferendwm datganoli Cymru 1979 ac fe’i diddymwyd yn 1979.
Cynulliad Cymru a gynigir gan y Ddeddf golygu
Pe bai Deddf Cymru 1978 wedi dod i rym, byddai wedi creu Cynulliad i Gymru heb bwerau deddfu sylfaenol na phwerau codi trethi. Byddai gan y cynulliad 72 o aelodau wedi'u hethol drwy system y cyntaf heibio'r postyn gyda phob etholaeth yn San Steffan yn dychwelyd naill ai dau neu dri aelod cynulliad. Byddai wedi cyfarfod yn y Gyfnewidfa Lo yng Nghaerdydd .
Y bwriad oedd y byddai'r cynulliad wedi gweithredu o dan y system bwyllgorau lle byddai pwyllgorau pwnc yn cael eu ffurfio gyda chynrychiolaeth o bob grŵp yn y cynulliad. [1] Byddai Pwyllgor Gwaith wedi'i ffurfio o gadeiryddion y gwahanol bwyllgorau pwnc ac aelodau eraill a ddewisir gan y cynulliad. Byddai Cadeirydd y Pwyllgor Gwaith wedi'i ddewis a fyddai hefyd yn Arweinydd y Cynulliad.
Pwerau golygu
Byddai gan y cynulliad y gallu i basio is-ddeddfwriaeth tra bod y cyfrifoldeb am ddeddfwriaeth sylfaenol yn aros gyda Senedd y DU yn San Steffan. Byddai'r datganoli hyn yn symud pwerau a swyddogaethau Ysgrifennydd Gwladol Cymru i Gynulliad Cenedlaethol i Gymru.
Byddai'r cynulliad arfaethedig wedi bod yn gyfrifol am:
- tai
- iechyd
- addysg
- cynllunio
- rheolaeth Awdurdod Datblygu Cymru
- apwyntiadau i gwangos Cymraeg
- byddai’n gallu cynorthwyo datblygiad:
- yr iaith Gymraeg
- amgueddfeydd ac orielau
- llyfrgelloedd
- celf a chrefft
- chwaraeon
- diwylliant
- hamdden [2]
Refferendwm golygu
Cynhaliwyd refferendwm ar 1 Mawrth 1979, yn gofyn y cwestiwn:
- 'A ydych am i ddarpariaethau Deddf Cymru 1978 gael eu rhoi ar waith?'
Canlyniadau’r refferendwm:
| Dewis | Pleidleisiau | % |
|---|---|---|
 Nag ydy / Na
|
956,330 | 79.74 |
| Ydy / Ie | 243,048 | 20.26 |
| Cyfanswm pleidleisiau | 1,202,687 | 100.00 |
O ganlyniad i ganlyniad negyddol y refferendwm, ni ddaeth y ddeddf i rym, a chafodd ei diddymu yn ôl darpariaethau'r Ddeddf ei hun gan Orchymyn Deddf Cymru 1978 (Diddymu) 1979 . [3]
Cyfeiriadau golygu
- ↑ "Welsh Referendum". Bbc.co.uk. Cyrchwyd 7 October 2014.
- ↑ "Welsh Referendum". www.bbc.co.uk.
- ↑ "The Wales Act 1978 (Repeal) Order 1979".