Eglwysilan

Plwyf ac aneddiad bychan yn ne Cymru yw Eglwysilan (weithiau Eglwys Ilan neu Eglwys-Ilan). Mae'n gorwedd rhwng Pontypridd ac Ystrad Mynach ac yn cael ei rannu rhwng Rhondda Cynon Taf a Chaerffili. Sancteiddiwyd yr eglwys i gofio am Sant Ilan.

Eglwysilan

Math	pentref
Daearyddiaeth
Sir	Caerffili
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.592745°N 3.290508°W
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Yn hanesyddol roedd y plwyf yn rhan o gantref Senghennydd yn yr Oesoedd Canol. Yma bu cartref Llywelyn Bren. Yn nes ymlaen roedd yn gorwedd yn yr hen Sir Forgannwg. Enwir y plwyf a'r hen eglwys ar ôl Sant Ilan. Dywedir bod ysbrydion wedi aflonyddu ar godwyr yr eglwys gyntaf a bu rhaid iddynt ddewis safle arall am fod y celfi a'r cerrig yn cael eu symud dros nos.

Mae'r plwyf yn cynnwys rhan o Bontypridd, pentref Senghennydd, Eglwys Ilan ei hun (dyrnaid o dai) a'r Groeswen. Mae tua 8,000 o bobl yn byw yn yr ardal heddiw.

Enwogion

• William Edwards (1719-1789), peiriannydd sifil a aned yn y plwyf

• 
  Eglwys Sant Ilan, Eglwys Ilan
• 
  Tafarn yn Eglwys Ilan

Dolenni allanol

• Menter Caerffili: Hanesyn am Eglwys Ilan Archifwyd 2007-10-13 yn y Peiriant Wayback
• (Saesneg) Gwefan Plwyf Eglwys Ilan Archifwyd 2008-05-17 yn y Peiriant Wayback
• (Saesneg) Vision of Britain: ffeithiau hanesyddol am y plwyf