Ena Thomas
Cogyddes o Gymraes oedd Ena Thomas (5 Mehefin 1935 – 5 Gorffennaf 2020).[1] Daeth yn enwog fel cogyddes ar y rhaglen deledu cylchgrawn Heno yn y 1990au.[2]
| Ena Thomas | |
|---|---|
| Ganwyd | 5 Mehefin 1935  Felindre |
| Bu farw | 5 Gorffennaf 2020 Caerfyrddin |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Galwedigaeth | cogydd |
Bywgraffiad
golyguMagwyd Ena yn Felindre yn ferch i löwr. Roedd teulu ei thad yn rhedeg gefail y pentref. Cychwynnodd ei gyrfa fel morwyn yng nghegin Ysbyty Treforys.[3] Aeth i Lundain i weithio fel cogydd a dringodd i safle cyd-bennaeth yng nghegin Ysbyty Coleg y Brifysgol gan astudio arlwyo a lletygarwch yng Ngholeg Polytechnig Battersea yr un pryd. Roedd rhaid iddi ddychwelyd adref cyn gorffen y cwrs,[4][5] a gweithiodd fel cogyddes mewn cartref gofal.
Am ddeng mlynedd ar hugain bu'n dysgu eraill i goginio mewn dosbarthiadau nos yng Nghaerfyrddin a Nantgaredig.[6]
Cychwynnodd fel cogyddes ar Heno yn 1993 pan oedd yn ei phumdegau hwyr a bu'n gyfrannwr cyson hyd at 2001, gyda slot rheolaidd ar nos Wener. Daeth yn ffefryn gyda'r gynulleidfa am ei hagwedd ddi-lol at goginio, a'i hoffter honedig o "joch o frandi". Fe'i dynwaredwyd ar y rhaglen deledu ddychanol Cnex.
Cyhoeddodd sawl llyfr ryseitiau yn y 1990au. Cofnododd ei hanes mewn hunangofiant, Blas ar Fywyd a ysgrifennwyd gan Catrin Beard a chyhoeddwyd gan Wasg Gomer yn 2012.
Ym mis Mai 2020, cyhoeddodd gasgliad o'i hoff ryseitiau i godi arian i elusennau'r NHS yn sgîl pandemig COVID-19. Roedd y llyfr electronig Hwyluso Coginio ar gael i'w lawrlwytho ar dudalen JustGiving er mwyn i bobol wneud rhodd o'i dewis. Cododd swm o £2,200 erbyn Gorffennaf 2020.[7]
Bywyd personol
golyguRoedd Ena yn briod gyda Geoff ac yn byw yn Llangynnwr, Sir Gaerfyrddin. Ganwyd dau fab iddynt.
Cododd filoedd lawer o bunnoedd at achosion da dros y blynyddoedd drwy gynnal nosweithiau coginio a raffl i Eisteddfodau a Merched y Wawr.
Wedi dioddef o glefyd niwronau echddygol (motor neuron) ers blynyddoedd, roedd yn byw yng nghartref gofal Plas Y Dderwen yng Nghaerfyrddin.[7] Bu farw yn 85 mlwydd oed ar ôl salwch hir.
Anrhydeddau
golyguFe'i hurddwyd yn Urdd Ofydd er Anrhydedd yn Eisteddfod Genedlaethol Tyddewi 2002 gan ddewis yr enw barddol 'Y Gogyddes Ena'.[6] Cafodd gymrodoriaeth er anrhydedd gan Brifysgol Fetropolitan Abertawe yn 2007, lle'r oedd wedi bod yn fyfyriwr yn y Coleg Technegol gynt.
Llyfryddiaeth
golygu- Llyfr Ryseitiau Ena - llyfr ryseitiau (Hughes a'i Fab, 1995, ISBN 978-0852841754)
- Mwy o Ryseitiau Ena - llyfr ryseitiau (Hughes a'i Fab, 1996, ISBN 978-0852841808)
- Nadolig Blasus Ena - llyfr ryseitiau (Hughes a'i Fab, 1997, ISBN 978-0852842256)
- Coginio Cartref Ena - llyfr ryseitiau, a fersiwn Saesneg Home Cooking with Ena (Hughes a'i Fab, 1999, ISBN 978-0852842409)
- Pedwar Tymor Ena - llyfr ryseitiau, a fersiwn Saesneg Four Seasons with Ena (Hughes a'i Fab, 2000, ISBN 978-0852843031)
- Blas ar Fywyd Ena - hunangofiant (Gwasg Gomer, 2012, ISBN 978-1848514393)
Cyfeiriadau
golygu- ↑ The obituary notice of Ena THOMAS. Western Mail (11 Gorffennaf 2020).
- ↑ Ena Thomas. Gwasg Gomer.
- ↑ Cofio am Ena Thomas, 'Brenhines y gegin' rhaglen Heno , BBC Cymru Fyw, 6 Gorffennaf 2020.
- ↑ Blas ar Fywyd. Gwales.
- ↑ https://www.gomer.co.uk/blas-ar-fywyd.html. Gwasg Gomer.
- ↑ 6.0 6.1 Anrhydeddau 2002. Gorsedd Cymru. Adalwyd ar 6 Gorffennaf 2020.
- ↑ 7.0 7.1 Hwyluso Coginio ( Cooking Made Easy ) by Ena Thomas. JustGiving (Mai 2020). Adalwyd ar 10 Gorffennaf 2020.