Frank Hancock

Roedd Francis Escott "Frank" Hancock (7 Chwefror 1859 - 29 Hydref 1943) yn ganolwr rygbi'r undeb a anwyd yn Lloegr a chwaraeodd rygbi clwb i Wlad yr Haf a Chaerdydd a rygbi rhyngwladol i Gymru. Mae Hancock yn fwyaf adnabyddus fel y cyntaf i chwarae yn safle'r pedwerydd tri chwarter, a newidiodd arddull chwarae rygbi'r undeb am byth. Cydnabuwyd ei rôl yn natblygiad rygbi gan y Bwrdd Rygbi Rhyngwladol yn 2011 gyda'i ymsefydlu yn Oriel Anfarwolion y Bwrdd.

Frank Hancock
Ganwyd	7 Chwefror 1859  Wiveliscombe
Bu farw	29 Hydref 1943  Wiveliscombe
Dinasyddiaeth	Cymru  Lloegr
Galwedigaeth	chwaraewr rygbi'r undeb
Plant	Ralph Hancock
Chwaraeon
Tîm/au	Clwb Rygbi Caerdydd, Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Cymru
Safle	Canolwr

Gyrfa rygbi

Gyrfa clwb

Chwaraeodd Hancock rygbi gyntaf yng Ngwlad yr Haf, a bu'n gapten ar ei glwb lleol ac yn cynrychioli tîm sirol Gwlad yr Haf. Symudodd i Gaerdydd i ddod yn rhan o gwmni bragu ei deulu, a oedd â bragdy yng Nghaerdydd. Ymunodd â thîm Caerdydd ym 1884 a chafodd ei roi yn y canol yn lle Tom Williams a oedd wedi ei anafu. Cafodd Hancock gêm ysbrydoledig a sgoriodd ddau gais, a adawodd broblem i bwyllgor Caerdydd gan eu bod eisiau cadw eu chwaraewyr cefn gwreiddiol, ond hefyd yn dymuno chwarae Hancock. Yn lle hynny, penderfynodd y clwb newid cydbwysedd y tîm, o dri thrichwarterwr i bedwar trichwarterwr. Roedd yn dacteg lwyddiannus a Chaerdydd yn sownd ag ef am weddill tymor 1883/1884.

Yn 1885 etholwyd Hancock yn gapten Caerdydd, a achosodd chwyldro yn y ffordd roedd y tîm yn chwarae. Roedd yn annog peidio â chicio a gwnaeth i'r tîm ganolbwyntio'n bennaf ar geisio sgorio trwy'r blaenwyr gan ennill y bêl ar gyfer chwarae unigol o'r cefnwyr. Yn draddodiadol byddai'r blaenwyr mewn ochr rygbi yn cadw'r bêl, gan gymryd rhan mewn sgrymiau hir a mawl. Anogodd Hancock ei flaenwyr i ryddhau’r bêl i’r haneri, ac ni fyddent yn eu tro yn rhedeg nac yn cicio’r bêl i ffwrdd, ond byddent yn symud y bêl allan i’r canolwyr. Swydd y ganolfan oedd, trwy basio yn gywir isel i, drosglwyddo'r bêl i'r adenydd a ddylai fynd â'r bêl ar ffo. Roedd pasio solet yn sylfaen i weledigaeth Hancock o ennill trwy sgorio ceisiau. Yn nhymor 1885/86 sgoriodd Caerdydd 131 cais rhyfeddol ond dim un gic gosb na gôl adlam. Dywedir i Hancock weiddi un o'r tîm hwn yn ymosodol a geisiodd gôl adlam yn ystod gêm. Roedd Hancock yn ystyfnig ac yn unbenaethol yn ei ddull fel capten, ond roedd ei dactegau yn hynod lwyddiannus, gan ennill pob gêm namyn un a gweld dim ond pedwar cais yn cael eu sgorio yn eu herbyn.

Gyrfa ryngwladol

Chwaraeodd Hancock ei gêm ryngwladol gyntaf o dan gapteiniaeth Joe Simpson yn erbyn Iwerddon fel rhan o Bencampwriaeth y Pedair Gwlad 1884 . Enillodd Cymru'r gêm gyda cheisiau gan William Norton a Tom Clapp, ac ail-ddewiswyd Hancock ar gyfer y gêm Gymreig nesaf yn erbyn Lloegr yn nhwrnamaint y flwyddyn nesaf. Chwaraeodd Hancock ddwy gêm ym Mhencampwriaeth 1885, colled i Loegr ar Faes St Helen a gêm gyfartal ddi-sgôr yn erbyn yr Alban.

Gemau rhyngwladol

Cymru

• Lloegr 1885
• Iwerddon 1884
• yr Alban 1885, 1886

Llyfryddiaeth

• Hignall, Andrew; Prescott, Gwyn (2007). Cardiff: Sporting Greats. Stroud: Stadia. ISBN 978-0-7524-4286-0.
• Jones, Stephen; Paul Beken (1985). Dragon in Exile, The Centenary History of London Welsh R.F.C. Llundain: Springwood Books. ISBN 0-86254-125-5.
• Prescott, Gwyn, This Rugby Spellbound People: Rugby Football in Nineteenth-Century Cardiff and South Wal'es. Welsh Academic Press. ISBN 978-1-86057-117-6ISBN 978-1-86057-117-6.
• Smith, David; Williams, Gareth (1980). Fields of Praise: The Official History of The Welsh Rugby Union. Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 0-7083-0766-3.
• Thomas, Wayne (1979). A Century of Welsh Rugby Players. Ansells Ltd.