Gwastraff peryglus

Gwastraff peryglus yw unrhyw wastraff sy'n fygythiad sylweddol i iechyd y cyhoedd neu'r amgylchedd. Yn aml, mae ganddyn nhw un neu fwy o'r nodweddion peryglus canlynol: y perygl o fynd ar dân, adweithio, cyrydu, gwenwyno. Mae gwastraffau peryglus rhestredig yn ddeunyddiau a restrir yn benodol gan awdurdodau rheoleiddio fel gwastraff sy'n dod o ffynonellau amhenodol neu benodol, neu gynhyrchion cemegol a daflwyd. Gellant fod mewn sawl cyflwr ffisegol megis nwyol, hylifau neu solidau. Mae gwastraff peryglus yn fath arbennig o wastraff oherwydd ni ellir ei waredu trwy ddulliau cyffredin fel sgil-gynhyrchion eraill yn ein bywydau bob dydd. Yn dibynnu ar gyflwr ffisegol y gwastraff, efallai y bydd angen ei brosesu, ei drin a'i newid yn solid.

Gwastraff peryglus

Cyfleusterau casglu gwastraff peryglus o gartrefi Gogledd Seattle, UDA.
Math	llygrydd, deunydd peryglus, sbwriel
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Llofnodwyd Confensiwn Basel ar Reoli Symudiadau Trawsffiniol Gastraffoedd Peryglus a'u Gwarediad gan 199 o wledydd, a daeth i rym ym 1992. Ychwanegwyd plastig at y confensiwn yn 2019.

Hyd a lled y broblem

Ledled y byd, amcangyfrifodd Rhaglen Amgylcheddol y Cenhedloedd Unedig (UNEP) fod mwy na 400 miliwn o dunelli o wastraff peryglus yn cael ei gynhyrchu'n flynyddol ar gyfartaledd, yn bennaf gan wledydd diwydiannol (Schmit, 1999). Mae tua 1% o hyn yn cael ei gludo ar draws ffiniau rhyngwladol, gyda mwyafrif y trosglwyddiadau yn digwydd rhwng gwledydd yn y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd (OECD) (Krueger, 1999). Gwneir hyn fel arfer gan ei fod yn rhatach gwaredu'r gwastraff mewn gwledydd eraill, tlotach, nag yn y wlad gartref.

Llofnodwyd Confensiwn Basel ar Reoli Symudiadau Trawsffiniol Gwastraff Peryglus a'u Gwarediad gan 199 o wledydd a daeth i rym ym 1992. Ychwanegwyd plastig at y confensiwn yn 2019.

Mathau

Gwastraff cyffredinol

Mae gwastraff cyffredinol yn gategori arbennig sydd (yn yr Unol Daleithiau) yn gyffredinol yn peri llai o fygythiad o'i gymharu â gwastraff peryglus arall, sy'n cael ei gynhyrchu mewn symiau enfawr gan nifer fawr o gynhyrchwyr. Ymhlith y "gwastraff cyffredinol" y mae: bylbiau golau fflwroleuol, rhai batris arbenigol (ee batris sy'n cynnwys lithiwm neu blwm), tiwbiau pelydrau cathod, a dyfeisiau sy'n cynnwys arian byw.

Mae gwastraff cyffredinol yn ddarostyngedig i ofynion rheoleiddio llai llym. Gall cynhyrchwyr meintiau bach gael eu dosbarthu fel "cynhyrchwyr meintiau bach wedi'u heithrio'n amodol" (CESQGs) sy'n eu rhyddhau o rai o'r gofynion rheoleiddio ar gyfer trin a storio gwastraff peryglus. Ond mae'n rhaid cael gwared ar wastraff cyffredinol yn briodol.

Gwastraff peryglus o gartrefi

Gwastraff Cartref Peryglus wedi'i wahanu i'w waredu'n briodol

Mae'r rhestr ganlynol yn cynnwys categorïau a ddefnyddir yn aml fel 'gwastraff peryglus o gartrefi', sef HHW. Mae’n bwysig nodi bod llawer o’r categorïau hyn yn gorgyffwrdd a bod llawer o wastraff cartref yn gallu disgyn i sawl categori:

• Paent olew ac acrylig a thoddion
• Gwastraff modurol (olew cerbydau wedi'i ddefnyddio, gwrthrewydd, ac ati.)
• Plaladdwyr (pryfleiddiaid, chwynladdwyr, ffwngladdwyr, ac ati.)
• arian byw - sy'n cynnwys gwastraff (thermomedrau, switshis, goleuadau fflwroresant, ac ati.)
• Offer electronig (cyfrifiaduron, setiau teledu, ffonau symudol)
• Erosolau / Silindrau propan
• Cwsteg / stwff glanhau
• Oergelloedd ac offer oeri eraill
• Rhai batris arbenigol (ee lithiwm, cadmiwm nicel, neu fatris celloedd)
• Bwledi ayb
• Asbestos
• Gwastraffau ymbelydrol (mae rhai synwyryddion mwg cartref yn cael eu dosbarthu fel gwastraff ymbelydrol oherwydd eu bod yn cynnwys symiau bach iawn o isotop ymbelydrol americium ee synwyryddion mwg.
• Mwg o simneiau.

Gwaredu

"Dyffryn y Drymiau!, sef tomen gwastraff gwenwynig yng ngogledd Sir Bullitt, Kentucky

Yn hanesyddol, gwaredwyd rhai mathau o wastraff peryglus yn rheolaidd mewn safleoedd tirlenwi. Arweiniodd hyn at ddeunyddiau peryglus yn treiddio i'r ddaear. Yn y pen draw, aeth y cemegau hyn i systemau dŵr naturiol y Ddaear. Mae llawer o safleoedd tirlenwi bellach angen gwrthfesurau i atal halogi dŵr daear. Er enghraifft, mae'n rhaid gosod rhwystr ar hyd sylfaen y safle tirlenwi i gynnwys y sylweddau peryglus a all aros yn y gwastraff am flynyddoedd. Yn aml rhaid sefydlogi a chaledu gwastraff peryglus cyn eu rhoi mewn safleoedd tirlenwi a rhaid iddo gael ei drin er mwyn ei sefydlogi a'i gwaredu. Gellir ailgylchu'r rhan fwyaf o ddeunyddiau fflamadwy yn danwydd diwydiannol a gellir ailgylchu rhai deunyddiau â chyfansoddion peryglus, megis batris asid plwm.

Ailgylchu

Gellir ailgylchu rhai mathau o wastraff peryglus yn gynhyrchion newydd. Er enghraifft: batris asid plwm neu gylchedau electronig. Pan fydd metelau trwm eu trin yn iawn, gallent glymu i lygryddion eraill a'u trosi'n solidau haws eu gwaredu, neu gellir eu defnyddio i lenwi palmentydd. Mae triniaethau o'r fath yn lleihau lefel y bygythiad o gemegau niweidiol, tra hefyd yn ailgylchu'r cynnyrch diogel. Yn y rhan fwyaf o fanau gwaredu yng Nghymru, ni chodir tâl am unrhyw ddeunyddiau peryglus, ond ceir cyfyngiad ar faint y gallwch chi ddod bob wythnos neu bob mis. Ar wahân i wastraff peryglus, gellir hefyd gael gwared ar wastraff electronig, bylbiau golau a batris.

Dolenni allanol

• Gwefan Gymraeg 'Cymru'n Ailgylchu
• Rheoliadau Gwastraff Peryglus (Cymru) 2005
• Asiantaeth ar gyfer Sylweddau Gwenwynig a Chofrestrfa Clefydau
• Tudalen gwastraff peryglus yr EPA
• System Gwybodaeth Glanhau Gwastraff Peryglus EPA yr Unol Daleithiau
• Rheoli Gwastraff: Hanner Canrif o Gynnydd, adroddiad gan Gymdeithas Cyn-fyfyrwyr yr EPA