Henry Rowlands (hynafiaethydd)

Clerigwr Anglicanaidd a hynafiaethydd o Gymru oedd Henry Rowlands (1655 – 21 Tachwedd 1723). Mae'n mwyaf adnabyddus fel awdur Mona Antiqua Restaurata.

Henry Rowlands
Ganwyd	1655
Bu farw	21 Tachwedd 1723
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	archeolegydd, anthropolegydd, hanesydd

Tudalen deitl argraffiad cyntaf Mona Antiqua Restaurata.

Bywgraffiad

Ganed Rowlands yn Llanedwen, Ynys Môn, a chredir iddo gael ei addysgu gartref. Cafodd ei ordeinio yn offeiriad yn 1682, a chafodd fywoliaeth Llanfairpwll a Llantysilio. Yn 1692 cafodd fywoliaeth Llanidan ac eraill yn yr ardal yma.

Ysgrifennodd amryw o lyfrau, ond ei brif waith oedd Mona Antiqua Restaurata, a gyhoeddwyd yn Nulyn yn 1723, gydag ail argraffiad yn 1766. Roedd y llyfr yn trafod hynafiaethau Ynys Môn ac yn ceisio profi mai Môn oedd prif sedd y Derwyddon. Bu'r llyfr yn ddylanwadol iawn, a bu Rowlands yn llythyru ag Edward Lhuyd ac eraill.

Ysgrifennodd yn ogystal draethawd ar hanes plwyfi Môn (yn Lladin), sy'n ffynhonnell hanes lleol bwysig.

Llyfryddiaeth

• Brynley F. Roberts, 'Henry Rowlands' yn, Bedwyr Lewis Jones (gol.), Gwŷr Môn (Cyngor Gwlad Gwynedd, 1979)
• Henry Rowlands, 'Mona Antiqua Restaurata, 1723' (ail-argraffwyd gan Redesmere Press / Llyfrau Magma, 1993)