Henryk Sienkiewicz

Nofelydd a newyddiadurwr Pwylaidd oedd Henryk Adam Alexander Pius Sienkiewicz (5 Mai 1846 – 15 Tachwedd 1916) a enillodd Wobr Lenyddol Nobel ym 1905. Mae'n nodedig am ei nofelau hanesyddol, yn enwedig ei glasur Quo Vadis (1896). Ysgrifennai dan y ffugenw Litwos.

Henryk Sienkiewicz
Ffotograff o Henryk Sienkiewicz ym 1896.
Ganwyd	Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz  5 Mai 1846  Wola Okrzejska
Bu farw	15 Tachwedd 1916  o clefyd cardiofasgwlar  Vevey
Dinasyddiaeth	Ymerodraeth Rwsia, Gwlad Pwyl
Alma mater	Uniwersytet Warszawski
Galwedigaeth	nofelydd, sgriptiwr, newyddiadurwr, ysgrifennwr
Cyflogwr	Academi Gwyddoniaethau Rwsia
Adnabyddus am	Janko Muzykant, With Fire and Sword, The Deluge, Fire in the Steppe, Quo Vadis, The Knights of the Cross, In Desert and Wilderness
Arddull	nofel, nofel fer, reportage, nofel fer, stori fer, feuilleton
Prif ddylanwad	Henryk Rzewuski
Mudiad	Q11761905, Positivism in Poland
Priod	Maria Szetkiewicz, Maria Romanowska-Wołodkowicz, Maria Babska
Plant	Jadwiga Korniłowiczowa
Llinach	House of Sienkiwicz
Gwobr/au	Gwobr Lenyddol Nobel, Chevalier de la Légion d'Honneur
llofnod

Ganed yn Wola Okrzejska, Gwlad Pwyl y Gyngres, lle'r oedd ei deulu yn berchen ar ystâd fach. Wedi iddynt golli eu harian a'u tir, symudodd y teulu i Warsaw ac yno astudiodd Henryk lenyddiaeth, hanes, ac ieitheg ym Mhrifysgol Warsaw. Dechreuodd gyhoeddi erthyglau ym 1869 ar bynciau gwyddonol ac yn clodfori Positifiaeth. Gadawodd y brifysgol ym 1871 heb iddo ennill ei radd.

Cyhoeddodd ei nofel gyntaf, Na marne, ym 1872 a'i stori fer gyntaf, "Stary sługa", ym 1875. Teithiodd Sienkiewicz i Unol Daleithiau America ym 1876–78, ac ymwelodd â Pharis am gyfnod hir cyn iddo ddychwelyd i Wlad Pwyl. Cyhoeddodd gyfres o straeon byrion llwyddiannus, gan gynnwys "Janko muzykant" (1879), "Latarnik" (1882), a "Bartek zwyciezca" (1882). Sienkiewicz oedd cyd-olygydd y papur newydd dyddiol Słowo o 1882 i 1887. Nofelau enwocaf Sienkiewicz yw'r triawd am hanes Gwlad Pwyl yn y 17g—Ogniem i meiczem (1884), Potop (1886), a Pan Wołodyjowski (1887–88)—a Quo Vadis (1896) a leolir yn Rhufain hynafol yn ystod teyrnasiad yr Ymerawdwr Nero.

Ym 1900, i nodi 30 mlynedd ers cychwyn ar ei yrfa lenyddol, gwobrwywyd iddo ystâd Oblęgorek, ger Kielce, ac yno fe drigai nes 1914. Ar ddechrau'r Rhyfel Byd Cyntaf, symudodd Sienkiewicz i'r Swistir, a chyda'r pianydd a chyfansoddwr Ignacy Jan Paderewski (a fyddai'n Brif Weinidog ei wlad wedi diwedd y rhyfel) ymgyrchai dros annibyniaeth Gwlad Pwyl. Bu farw yn Vevey, Vaud, y Swistir, yn 70 oed.