Warsaw

Warsaw
Math	prifddinas, dinas gyda grymoedd powiat, dinas, sedd y llywodraeth, dinas fawr, dinas â miliynau o drigolion, cyrchfan i dwristiaid, y ddinas fwyaf, endid tiriogaethol gweinyddol
	Warszawa pl.ogg, LL-Q7913 (ron)-KlaudiuMihaila-Varșovia.wav
Poblogaeth	1,860,281
Sefydlwyd	13 g ;
Pennaeth llywodraeth	Rafał Trzaskowski
Cylchfa amser	UTC+01:00, UTC+2
Gefeilldref/i	Berlin, Den Haag, Taipei, Düsseldorf, Hamamatsu, Île-de-France, Toronto, Istanbul, Tel Aviv, Harbin, Moscfa, Kyiv, Saint-Étienne, Chicago, Seoul, St Petersburg, Rio de Janeiro, Grozny, Vilnius, Hanoi, Fienna, Astana, Riga, Budapest, Oslo, Kharkiv, Zagreb, Sofia, Buenos Aires, Athen, Madrid, San Diego, Lviv, Solna Municipality, Odesa, Coventry, Tbilisi
Iaith/Ieithoedd; swyddogol	Pwyleg
Daearyddiaeth
Sir	Masovian Voivodeship
Gwlad	Gwlad Pwyl
Arwynebedd	517.24 km²
Uwch y môr	103 metr
Gerllaw	Afon Vistula
Yn ffinio gyda	Sir Warsaw West, Sir Pruszków, Sir Piaseczno, Sir Otwock, Sir Mińsk, Sir Wołomin, Sir Legionowo
Cyfesurynnau	52.23°N 21.0111°E
Cod post	00-000
Swydd pennaeth; y Llywodraeth	Maer Warsaw
Pennaeth y Llywodraeth	Rafał Trzaskowski
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Warsaw neu Warszawa (Pwyleg: Warszawa) yw prifddinas Gwlad Pwyl. Saif ar lan ddwyreiniol Afon Vistula, tua 370 km o arfordir y Môr Baltig a mynyddoedd y Carpatiau fel ei gilydd. Amcangyfrifir bod ganddi boblogaeth o tua 1,726,581 (2014).

Hanes golygu

Erbyn dechrau'r Oesoedd Canol roedd casgliad o drigfeydd ar lan Afon Vistula wedi tyfu'n dref ac yna'n ddinas erbyn y 15g. Cyhoeddwyd Warsaw yn brifddinas y wlad yn 1611. Dioddefodd gyfnod dilewyrch ar ôl hynny ond erbyn y 18g roedd yn ddinas lewyrchus eto.

Cafodd ei meddiannu gan Rwsia yn 1794 ac yn ddiweddarach gan Ffrainc dan Napoleon, a Prwsia yn ogystal. Chwareodd ran bwysig yn yr ymgyrch dros annibyniaeth i Wlad Pwyl yn y 19g. Ar ôl cael ei meddiannu gan yr Almaenwyr yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf daeth yn brifddinas y wlad unwaith yn rhagor yn 1918 pan enillodd y wlad ei hannibyniaeth.

Dioddefodd y ddinas yn enbyd yn yr Ail Ryfel Byd pan y meddianwyd gan y Natsïaid. Un o agweddau gwaethaf y rhyfel yn Warsaw oedd creu'r ghetto i'r Iddewon gan y Natsïaid (1940). Gorfodwyd 400,000 o Iddewon i fynd i fyw yn Geto Warsaw. Dim ond tua 100,000 oedd wedi goroesi erbyn Chwefror 1943. Bu gwrthryfel ganddynt ar y strydoedd ond fe'u gorchfygwyd gan y Natsïaid a chafodd y goroeswyr i gyd eu rhoi i farwolaeth.

Ar ddiwedd y rhyfel roedd y ddinas wedi'i dinistiro'n llwyr bron. Aethpwyd ati yn y 1950au i atgyfodi'r hen ddinas ac ailgreu rhai o'r adeiladau hanesyddol a gollwyd. Mae'r ddinas wedi tyfu'n sylweddol ers hynny ac erbyn heddiw mae Warsaw yn ddinas fywiog ac yn ganolfan ddiwylliannol, masnachol a chyfathrebol y wlad.