Kurrent

Ffont ysgrifennu ac argraffu Almaeneg o'r teulu Fraktur a ddefnyddwyd yn swyddogol o'r 16g - 1941.

Ffont, neu sgript, llawysgrifen ac argraffu yw Kurrent a ddaeth i'w hadnabod fel y ffurf Almaenig o ysgrifennu.

Kurrent
Enghraifft o'r canlynolYsgrifen redeg, bicameral script, sgript naturiol, handwriting style Edit this on Wikidata
IaithAlmaeneg Edit this on Wikidata
Daeth i benIonawr 1941 Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Y wyddor mewn sgript Kurrent o tua 1865. Dangos'r linell olaf ond un yr umlautiaid ä, ö, ü, a'r llythrennau bras cyfatebol Ae, Oe, ac Ue; yn y linell olaf ceir y clymlythrennau ch, ck, th, sch, sz (ß), ac, st.
Y sgript Kurrent Daneg (»gotisk skrift«) o tua 1800 gyda'r Æ ac Ø ar ddiwedd y wyddor
Enghraifft o'r Vereinfachte Ausgangs‌schrift, y 'Ffont Allbwn Symlach' a gyflwynwyd o 1953 ymlaen, gyda diweddariadau, yn ysgolion yr Almaen wedi'r Normanlschrift yn sgil diflaniad Fraktur a Kurrent

Ffurf o ysgrifen redeg yw Kurrent. Daw'r enw o'r Lladin currere ("redeg"). Adnebir y ffont weithiau fel Kurrentschrift neu Alte Deutsche Schrift ("hen sgript Almaeneg"). Defnyddiwyd addasiadau o'r Kurrent o'r Oesoedd Canol hyd at 1941 pan penderfynwyd y Natsiaid cael gwared arni a defnyddio'r sgript Ladin, neu Sans-serif, o'i roi enw arall arni. Lladin neu Antiqua yw'r sgript a ddefnyddwyd ar draws y rhan fwyaf o Ewrop gan gynnwys Gwledydd Prydain.

Yr addasiad, neu esblygiad olaf ar y ffont Kurrent oedd ffont Sütterlin, neu'r Sütterlinschrift yn Almaeneg.

Addasiad ar sgript Gothig (a elwir hefyd yn Fraktur neu Blackletter) yw Kurrent. Dyma oedd prif ffont argraffu yn yr Oesoedd Canol fel gwelir o hen argraffiadau o lyfrau Cymraeg a Saesneg y cyfnod. Datblygwyd Kurrent yn yr 16g allan o'r ffont 'Bastard'. Defnyddir y term 'Fraktur' i ddisgrifio natur yr broses o ysgrifennu, hynny yw, rhaid torri llif y llawysgrifen wrth ysgrifennu llythyren yn hytrach na gwneud un llif parhaus fel ceir mewn ffontiau a ddaeth i'w adnabod fel Lladin neu Antiqua a ddefnyddiwyd mewn ieithoedd eraill megis rhai Romans, Cymraeg a Saesneg.

Kurrent daeth i fod yn brif ysgrifen cyfathrebu mewn llythyrau personol a swyddogol yn y byd Almaeneg.

Er i ieithoedd eraill, megis Ffrangeg, Saesneg neu Eidaleg fabwysiadu ffurfiau ar ffont 'Antiqua' neu 'Lladin, yn ystod yr 17g a'r 18g daliodd yr Almaeneg i ddefnyddio Gothig. Defnyddiwyd hi hefyd yn Norwy a Denmarc nes 1875.

Serch hynny, byddai ysgrifenwyr yn defnyddio Kurrent wrth ysgrifennu yn Almaeneg ond ffont crwn (cursive) Lladin, Antiqua wrth ysgrifennu mewn iaith arall. Byddai geiriadur Saesneg-Almaeneg, er enghraifft yn cynnwys geiriau Saesneg mewn ffont Lladin ond geiriau Almaeneg mewn Kurrent.

Yr Ugeinfed Ganrif

golygu

Yn 1911 penodwyd dylunydd graffig o'r enw Ludwig Sütterlin i ddatblygu ffont i'w ddefnyddio yn ysgolion talaith Prwsia. Y bwriad oedd i greu ffont symlach na'r Kurrent blaenorol. Mabwysiadwyd y Sütterlinschrift (ffont Sütterlin) yn 1915 a lledodd yn ystod yr 1920 ar draws yr Almaen. Dyma oedd y ffurf swyddogol a ddysgwyd i blant sut oedd ysgrifennu yn yr Almaeneg. Gydag hyn daeth y defnydd o'r term 'Kurrent' allan o ddefnydd wrth i bobl arddel Sütterlinschrift, neu Sütterlin, fel y modd o ysgrifennu. Ni fabwysiadwyd Sütterlin yn Awstria, parhawyd i ddefnyddio'r Kurrent blaenorol.

Am amryw resymau, anhoffter Hitler o'r sgript Fraktur, anhwylustod argraffu, anallu trigolion gwledydd wedi eu goresgyn gan y Reich Natsiaid i ddarllen y sgript, cafwyd gwared ar Sütterlin a'r sgrip Kurrent yn ystod y Ail Ryfel Byd. Cyhoeddodd yr arweinydd Natsiaidd, Martin Bormann, ddeddf ar 3 Ionawr 1941 yn dileu defnydd o Sütterlin neu Kurrent mewn deunydd print ac yna ar 1 Medi 1941 cafwyd gwared arni fel modd o ddysgu plant i ysgrifennu. Mabwysiadwyd beth a elwyd yn 'deutsche Normalschrift' y ffont Lladin, Antiqua.

Gydag hyn daethpwyd i ben ar yr hyn a elwyd yn Dadl Antiqua-Fraktur, dadl tanbaid dros sut oedd ysgrifennu'r iaith Almaeneg, a dadl a barhaodd trwy gydol yr 19g a dechrau'r 20g.

Arddull

golygu

Mae'r Kurrentschrift yn gwyro i'r dde gyda bwâu ar y llythrennau dyrchafol (mynd uwchben llinell anweledig ganolig y ffont mewn teipograffeg). Rhoir coesau hir disgynedig i'r llythrennau 'f' ac 's' megis mewn ffontiau hŷn. Mae'r llythrennau 'h' a 'z' yn cynnwys lŵp wrth droed y lythyren. Mae'r 'e fach' yn anghyfarwydd a dryslyd i'r darllenydd cyfoes, Lladin Antiqua gan ei fod mor debyg i'r 'n'. O'r hen ffurf yma o'r 'e' y daw ffurf yr umlaut a roi'r uwchben llythrennau Almaeneg. Os na fydd y gallu gan argraffydd i ddefnyddio umlaut, y confensiwn hyd heddiw yw roi e ar ôl y llefariad e.e. ae, oe, ue ar gyfer ä, ö, ü.

Ceir hefyd glymlythrennau ar gyfer ch, sch, tz (gw. delwedd uchod dde). A gwelir yr Eszet, yr ß, llythyren unigryw yr Almaeneg.

Gan fod y llythrennau 'n' ac 'u' hefyd yn edrych mor debyg, rhoi'r bwa dros yr u i'w amlygu. Rhoir hefyd llinell syth uwchben 'm' ac 'n' er mwyn dynodi dyblu'r llythrennau.

Esiamplau

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  Eginyn erthygl sydd uchod am deipograffeg. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.