Llŷr
Cymeriad y ceir sôn amdano ym Mhedair Cainc y Mabinogi ac yn y Trioedd Cymreig yw Llŷr. Credir ei fod yn wreiddiol yn cyfateb i Lir ym mytholeg Iwerddon, ac yn dduw'r môr: ystyr y gair Cymraeg Canol llŷr yw 'môr, eigion'.[2]
| Llŷr | |
|---|---|
Duw'r môr, iacháu, a swyngyfaredd[1] | |
| Enwau eraill | Llŷr Llediaith |
| Prif le cwlt | Cymru |
| Rhyw | Gwryw |
| Consort | Penarddun[1] |
| Epil | Manawyddan, Bendigeidfran, a Branwen[1] |
| Cywerthyddion | |
| Gwyddelig | Lir |
Yn y Pedair Cainc, nid yw'n ymddangos fel cymeriad yn y stori, ond ef yw tad Brân, Branwen a Manawydan; Penarddun yw eu mam. Yn y Trioedd, rhestrir Llŷr (fel Llŷr Llediaith) yn un o 'Dri Goruchel Garcharor Ynys Prydain' am iddo gael ei ddal yn garcharor gan Euroswydd. Yn chwedl Branwen ferch Llŷr yn y Pedair Cainc, dywedir mai Euroswydd yw tad dau fab ieuengaf Penarddun, Nisien ac Efnisien, felly dichon fod yr hanes yn y Trioedd yn deillio o chwedl goll am ymryson rhwng Euroswydd a Llŷr am gariad Penarddun.[3]
Credir mai Llŷr oedd sail y cymeriad Leir yn hanesion Sieffre o Fynwy, a thrwyddo ef y cymeriad Lear yn nrama King Lear gan William Shakespeare.
Llys Llŷr
golygu| Beli mab Mynogan | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Llŷr | Penarddun | Euroswydd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Brân(♂) | Manawydan(♂) | Rhiannon | Pwyll | Brânwen(♀) | Matholwch | Nisien(♂) | Efnisien(♂) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Nodyn: Blwch heb ffin: teulu drwy briodas, nid gwaed.
Gyda'i gilydd, enw torfol ar blant Llŷr ydy Plant y Tywyllwch, o gymharu â Phlant y Goleuni Dôn.[1]
Llyfryddiaeth
golygu- d'Este, Sorita; Rankine, David (2007). The Isles of the Many Gods: An A-Z of the Pagan Gods & Goddesses of Ancient Britain worshipped during the First Millennium through to the Middle Ages. Avalonia.
Cyfeiriadau
golygu- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 d'Este, Sorita; Rankine, David (2007). The Isles of the Many Gods: An A-Z of the Pagan Gods & Goddesses of Ancient Britain worshipped during the First Millennium through to the Middle Ages (yn Saesneg). Avalonia. t. 177.
- ↑ Geiriadur Prifysgol Cymru, Cyfrol II, tud. 2275.
- ↑ Rachel Bromwich (gol.), Trioedd Ynys Prydein (Caerdydd, 1991), Triawd.