Lleuad lawn

(Ailgyfeiriad o Lleuad llawn)

Lleuad lawn (weithiau lleuad llawn) yw'r wedd leuad pan fo'r lleuad yn ymddangos fel petai wedi'i goleuo yn llawn o safbwynt y Ddaear. Mae hyn yn digwydd pan fo’r Ddaear rhwng yr Haul a'r Lleuad (yn fanwl gywir, pan fo 180° o wahaniaeth yn hydredau ecliptig yr Haul a'r Lleuad). Mae hyn yn golygu bod yr hemisffêr lleuadol sy'n wynebu'r ddaear - yr ochr agosaf - wedi'i oleuo'n llawn gan yr Haul ac yn ymddangos fel disg crwn, tra bo’r ochr bellaf yn dywyll. Mae lleuad lawn yn digwydd tuag unwaith y mis.

Roedd lleuad gorwych 14 Tachwedd 2016 356,511356,511 km (221,526 mi) i ffwrdd[1] o ganol y Ddaear, yr agosaf ers 1948. Ni fydd mor agos eto tan 2034.[2]

Pan mae'r Lleuad yn symud i gysgod y Ddaear, ceir diffyg ar y Lleuad (hefyd clip neu eclips). Pan fydd hyn yn digwydd, gall wyneb y Lleuad neu ran ohono ymddangos yn gochlyd oherwydd y tonfeddi gleision a phlygiant goleuni'r haul trwy atmosffer y Ddaear.[3][4][5] Ar Leuad llawn yn unig y ceir diffyg ar y Lleuad ac ar bwyntiau yn ei chylchdro pan allai'r lleoeren basio trwy gysgod y blaned. Nid yw diffyg ar y Lleuad yn digwydd bob mis am fod cylchdro'r Lleuad yn gogwyddo 5.14° mewn perthynas â gwastad ecliptig y Ddaear; felly, mae'r Lleuad fel arfer yn pasio i'r gogledd neu'r de o gysgod y Ddaear, sydd wedi'i gyfyngu yn bennaf i'r gwastad cyfeiriol hwn. Mae diffyg ar y Lleuad yn digwydd pan mae'r lleuad lawn i'w chel o gwmpas y naill nod neu'r llall o'i gylchdro (esgynnol neu ddisgynol).  Felly, mae diffyg ar y Lleuad yn digwydd tuag unwaith pob chwe mis ac yn aml tua phythefnos cyn neu ar ôl diffyg ar yr haul, sy'n digwydd yn ystod lleuad newydd o gwmpas y nod arall.

Mae'r cyfnod rhwng lleuad newydd neu lawn a'r cyfnod nesaf yr un peth, sef mis lleuadol, ar gyfartaledd yn 29.53 o ddyddiau. Felly, yn y calendrau lleuadol sydd â phob mis yn dechrau ar ddiwrnod y lleuad newydd, mae'r lleuad lawn i'w chael naill ai ar y 14eg neu'r 15fed diwrnod o'r mis lleuadol. Oherwydd bod mis calendr yn cynnwys dyddiau llawn, gall mis lleuadol fod naill ai yn 29 neu 30 diwrnod o hyd.

Lleuad fedi a lleuad hela

golygu
Lleuad fedi. Mae ei lliw oren yn cael ei achosi gan ei hagosrwydd at y gorwel, ac nid yw'n unigryw i leuadau medi.[6]

Mae lleuad fedi (hefyd lleuad y naw nos olau, lleuad gynhaeaf a lleuad chwech nos olau) a lleuad hela (hefyd lleuad gwŷr Penllyn a lleuad gwŷr Iâl) yn enwau traddodiadol ar gyfer lleuadau llawn ddiwedd yr haf neu yn yr hydref, ym misoedd Medi a Hydref yn hemisffer y gogledd. Lleuad fedi yw'r lleuad llawn agosaf at alban Elfed (22 neu 23 Medi) a gallai fod unrhyw bryd yn ystod y pythefnos cyn neu ar ôl y dyddiad hwnnw.[7] Lleuad hela yw'r lleuad lawn yn dilyn hynny.

Cyfeiriadau

golygu
  1. ""SUPER MOON" EXCEPTIONAL. BRIGHTEST MOON IN THE SKY OF NORMANDY, MONDAY, NOVEMBER 14". 2016-11-12. Cyrchwyd 2017-02-08.
  2. http://astrobob.areavoices.com/2016/11/10/moongazers-delight-biggest-supermoon-in-decades-looms-large-Sunday-night/
  3. Seidelmann, P. Kenneth (2005). "Phases of the Moon". Explanatory Supplement to the Astronomical Almanac. University Science Books. t. 478. ISBN 0-935702-68-7. They are the times when the excess of the Moon's apparent geocentric ecliptic longitude λM over the Sun's apparent geocentric ecliptic longitude is 0, 90, 180, or 270 ...
  4. "Celestial Alignment without Lunar Eclipse; from google (full moon earth block sunlight) result 2". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-10-07. Cyrchwyd 2018-09-25.
  5. "tilted from the ecliptic by about 5 degrees; from google (full moon earth block sunlight) result 3". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-06-28. Cyrchwyd 2018-09-25.
  6. Percy, John (27 September 2010). "Why is the harvest moon so big and orange?". University of Toronto. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-03-03. Cyrchwyd 2018-09-25.
  7. "What is a Harvest Moon?". Old Farmer's Almanac.