Llyfr Llandaf

llawysgrif o'r 12g

Llawysgrif o'r 12g yw Llyfr Llandaf (Lladin: Liber Landavensis). Mae'r llawysgrif, sy'n cynnwys 128 o dudalennau vellum, yn ffynhonnell bwysig ar gyfer hanes eglwysig Cymru.

Llyfr Llandaf
Enghraifft o'r canlynolllawysgrif Edit this on Wikidata
IaithLladin, Cymraeg Edit this on Wikidata
Cysylltir gydaRoman Catholic Bishop of Llandaff Edit this on Wikidata
Tudalennau128 Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydlu1120 Edit this on Wikidata
LleoliadLlyfrgell Genedlaethol Cymru Edit this on Wikidata
PerchennogLlyfrgell Genedlaethol Cymru Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Credir i Lyfr Llandaf gael ei ysgrifennu rhwng 1120 a 1140, dan arolygaeth Urban, Esgob Llandaf. Roedd anghydfod rhwwng Llandaf ac esgobion Tyddewi a Henffordd ynghylch ffiniau'r esgobaeth, a bwriad y llyfr oedd profi hawliau Llandaf. Cynhwysir copiau o nifer fawr o siarteri yn amlinellu rhoddion o dir ac eiddo cyn belled yn ôl a'r 5g; rhai o'r siarteri yn rhai dilys ond eraill yn ffugiadau. O'r siarteri dilys, mae tua 40% yn perthyn i'r 8g a 20% i ran olaf y 9g. Ceir hefyd fucheddau tri sant a gysylltir a Llandaf, Dyfrig, Teilo ac Euddogwy (Oudoceus). Yn Lladin mae'r rhan fwyaf, ond mae Fraint Teilo mewn Cymraeg Canol gyda chyfieithiad Lladin.

Ychydig yn ddiweddarach, yn y 12g a dechrau'r 13g, ychwanegwyd bucheddau'r seintiau Samson ac Elgar a nifer o lythyrau.

Mae'r hanesydd Wendy Davies wedi ceisio ail-greu llawr o'r testunau gwreiddiol. Roedd y llawysgrif yn eiddo i deulu Davies, Llanerch yn yr 17g. Mae'n awr yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, MS 17110 E. Bwriedid ei hail-rwymo yn ystod 2007.

Llyfryddiaeth

golygu
  • J. Rhys a J. Gwenogvryn Evans (eds.), The Book of Llandâv (Rhydychen, 1893; adargraffiad ffacsimili, Llyfrgell Cenedlaethol Cymru, 1979).
  • Wendy Davies, Early Welsh Microcosm: Studies in the Llandaff Charters (Caerdydd, 1978)
  • Wendy Davies, The Llandaff Charters (Caerdydd, 1979)

Dolenni allanol

golygu