Teilo

sant Celtaidd

Roedd Sant Teilo (neu Eliau; Cernyweg: Eliud), (fl. 6g) yn un o brif seintiau yr eglwys gynnar yng Nghymru.

Teilo
Ganwyd6 g Edit this on Wikidata
Penalun Edit this on Wikidata
Bu farw9 Chwefror 560 Edit this on Wikidata
Llandeilo Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
Galwedigaethoffeiriad Edit this on Wikidata
Swyddesgob Edit this on Wikidata
Dydd gŵyl9 Chwefror Edit this on Wikidata
TadEusyllt Edit this on Wikidata
MamGwenhaf Edit this on Wikidata

Hanes a thraddodiad Golygu

 
Sant Teilo
 
Croes Geltaidd o Landeilo Fawr.
 
Cerflun o Teilo yn Eglwys Saint-Théleau yn Plogoneg.

Cysylltir ef a de-orllewin Cymru yn bennaf, a dywedir ei fod yn fab i Ensig ap Hydwn ap Ceredig o Geredigion. Yn ôl buchedd lawer diweddarach, ganed ef ger Penalun yn ne Sir Benfro a bu'n ddisgybl i sant Dyfrig cyn astudio dan Peulin yn Llanddeusant, Sir Gaerfyrddin. Roedd yn gyfoeswr i Dewi ac mae traddodiad iddo fod ar bererindod i Jerusalem gydag ef. Dywedir iddo fod yn Esgob Llandeilo ac Esgob Tyddewi. Dywedir iddo ffoi i Lydaw rhag y Fad Felen yn 547, ac ymweld a sant Samson yn Dol. Mae ei ben yn Eglwys Gadeiriol Llandaf, wedi iddo gael ei gadw am ganrifoedd ar fferm ym Maenclochog yn Sir Benfro.

Mae cyfeiriadau yn Llyfr Sant Chad, a elwid yn wreiddiol yn "Llyfr Teilo" yn ôl pob tebyg, yn profi ei fod yn cael ei anrhydeddu yn ne-orllewin Cymru yn yr 8fed a'r 9g. Mae Buchedd Teilo yn Llyfr Llandaf yn dyddio o'r 12g.

Prif sefydliad Teilo oedd y clas yn Llandeilo Fawr yn Sir Gaerfyrddin. Dywedir mai ef a sefydlodd y clas gwreiddiol ar safle Eglwys Gadeiriol Llandaf, ac mae nifer sylweddol o eglwysi eraill yn ne Cymru wedi eu cysegru iddo. Yn ôl traddodiad, bu'n pregethu yn Llydaw hefyd, ac mae nifer o enwau lleoledd yno yn cyfeirio ato. Ei ddydd gŵyl yw 9 Chwefror.

Ceir eglwys wedi ei gysegru iddo yn Amgueddfa Werin Cymru yn Sain Ffagan, Caerdydd. Enwir Ysgol Uwchradd yr Eglwys yng Nghymru Teilo Sant yng Nghaerdydd ar ei ôl hefyd, Eglwys Sant Teilo.

Pentrefi ac Eglwysi'n dwyn ei enw Golygu

Ceir dros 25 o bentrefi ac eglwysi (neu 'glasau' cyn hynny), mewn tair gwlad, sy'n dwyn ei enw gan gynnwys:

Cymru Golygu

Llydaw Golygu

Ceir 5 plwyf yn Llydaw a enwyd ar ôl Teilo.

  • Landelau
  • Landêliau
  • Saint-Thélo

Cernyw Golygu

Llyfryddiaeth Golygu

  • G. H. Doble. Saint Teilo (Welsh Saints Series,No. 3) (Llanbedr Pont Steffan, 1942)

Rhestr Wicidata:

# Eglwys neu Gymuned Delwedd Cyfesurynnau Lleoliad Wicidata
1 Eglwys Gadeiriol Llandaf
 
51°29′45″N 3°13′05″W / 51.495833333333°N 3.2180555555556°W / 51.495833333333; -3.2180555555556 Caerdydd Q747856
2 Eglwys Saint-Théleau
 
48°05′35″N 4°10′27″W / 48.0931°N 4.17424°W / 48.0931; -4.17424 Plogonnec Q2957014
3 Eglwys Sant Andreas a Sant Teilo
 
51°29′35″N 3°10′41″W / 51.4931°N 3.1781°W / 51.4931; -3.1781 Cathays Q29379240
4 Eglwys Sant Teilo
 
51°29′16″N 3°16′49″W / 51.4879°N 3.28026°W / 51.4879; -3.28026 Sain Ffagan Q13128105
5 Eglwys Sant Teilo 51°35′06″N 4°03′14″W / 51.5851°N 4.05398°W / 51.5851; -4.05398 Llandeilo Ferwallt Q17743635
6 Eglwys Sant Teilo
 
51°47′38″N 2°54′24″W / 51.7938°N 2.90671°W / 51.7938; -2.90671 Llan-arth Q17743795
7 Eglwys Sant Teilo a'r Grog Sanctaidd 51°40′15″N 4°42′03″W / 51.670829°N 4.7008854°W / 51.670829; -4.7008854 Dinbych-y-pysgod Q29485485
8 Eglwys Sant Teilo, Llandeilo Graban
 
52°05′35″N 3°19′27″W / 52.0931°N 3.3243°W / 52.0931; -3.3243 Llandeilo Graban
Castell-paen
Q17742141
9 Eglwys Sant Teilo, Abertawe 51°38′55″N 3°58′18″W / 51.648705°N 3.9717233°W / 51.648705; -3.9717233 Penderi Q29508044
10 Eglwys Sant Teilo, Llanddowror 51°48′09″N 4°31′51″W / 51.802582°N 4.5308276°W / 51.802582; -4.5308276 Llanddowror Q29488188
11 Eglwys Sant Teilo, Llandeilo
 
51°52′53″N 3°59′30″W / 51.8814°N 3.9917°W / 51.8814; -3.9917 Llandeilo Q24183192
12 Eglwys Sant Teilo, Llandeilo Bertholau
 
51°50′29″N 3°00′03″W / 51.8414°N 3.00074°W / 51.8414; -3.00074 Y Fenni
Llandeilo Bertholau
Q5117723
13 Eglwys Sant Teilo, Llandeilo Gresynni
 
51°49′49″N 2°52′25″W / 51.8302°N 2.87371°W / 51.8302; -2.87371 Llandeilo Gresynni Q5117722
14 Eglwys Sant Teilo, Llandeilo'r Fan
 
51°59′58″N 3°36′34″W / 51.999398°N 3.6094935°W / 51.999398; -3.6094935 Maescar Q29507491
15 Eglwys Sant Teilo, Merthyr Mawr
 
51°29′08″N 3°36′37″W / 51.4856°N 3.61033°W / 51.4856; -3.61033 Merthyr Mawr Q17738980
16 Eglwys St Teilo, Caerdydd
 
51°30′56″N 3°13′05″W / 51.51563888888889°N 3.218138888888889°W / 51.51563888888889; -3.218138888888889 Caerdydd Q99436069
17 Eglwys St Teilo, Llandeloy
 
51°53′51″N 5°06′58″W / 51.8975°N 5.1162°W / 51.8975; -5.1162 Breudeth Q1722868
18 Eglwys Teilo Sant
 
51°57′04″N 4°08′54″W / 51.951056°N 4.148272°W / 51.951056; -4.148272 Q114773957
19 Eglwys Teilo Sant 51°59′08″N 4°30′32″W / 51.985686°N 4.508922°W / 51.985686; -4.508922 Q114773958
20 Eglwys Teilo Sant 51°54′47″N 4°27′35″W / 51.912943°N 4.459629°W / 51.912943; -4.459629 Q114773974
21 Eglwys Teilo Sant 51°52′19″N 5°10′46″W / 51.872001°N 5.179508°W / 51.872001; -5.179508 Q114774002
22 Eglwys Teilo Sant (safle)
 
51°47′25″N 4°27′10″W / 51.790396°N 4.452836°W / 51.790396; -4.452836 Llangynog Q114773963
23 Eglwys y Plwyf, San Teilo
 
51°47′48″N 4°43′00″W / 51.796595°N 4.7167821°W / 51.796595; -4.7167821 Arberth Q29485736
24 Eglwys y Seintiau Dyfan a Teilo
 
51°25′02″N 3°16′27″W / 51.4172°N 3.27412°W / 51.4172; -3.27412 y Barri Q17744123
25 Landaol, Mor-Bihan
 
47°44′54″N 3°04′34″W / 47.7483°N 3.0761°W / 47.7483; -3.0761 Mor-Bihan
Auray Quiberon Terre Atlantique
arrondissement of Lorient
Q71048
26 Landelo, Penn-ar-Bed
 
48°13′38″N 3°43′46″W / 48.2272°N 3.7294°W / 48.2272; -3.7294 Penn-ar-Bed Q475612
27 Llandeilo
 
51°53′03″N 3°59′57″W / 51.8841°N 3.99918°W / 51.8841; -3.99918 Sir Gaerfyrddin Q2204179
28 Llandeilo Abercywyn
 
51°47′24″N 4°27′08″W / 51.789938°N 4.45236°W / 51.789938; -4.45236 Sir Gaerfyrddin Q17486733
29 Llandeilo Bertholau
 
51°50′29″N 3°00′02″W / 51.8414°N 3.00068°W / 51.8414; -3.00068 Sir Fynwy Q6661799
30 Llandeilo Graban
 
52°05′32″N 3°19′20″W / 52.092226°N 3.322092°W / 52.092226; -3.322092 Powys Q20593492
31 Llandeilo Llwydiarth
 
51°54′41″N 4°45′25″W / 51.91133333333333°N 4.756861111111111°W / 51.91133333333333; -4.756861111111111 Sir Benfro Q6661188
32 Llandeloy
 
51°53′50″N 5°06′43″W / 51.897087°N 5.111898°W / 51.897087; -5.111898 Sir Benfro Q15242553
33 Pledeliav, Aodoù-an-Arvor
 
48°26′57″N 2°23′16″W / 48.449166666667°N 2.3877777777778°W / 48.449166666667; -2.3877777777778 Aodoù-an-Arvor Q1013479
Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd Golygu

 
Comin Wikimedia
Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i: