Mecsico Newydd

talaith yn Unol Daleithiau America

Mae Mecsico Newydd (Saesneg: New Mexico, Sbaeneg: Nuevo México, Nafacho: Yootó Hahoodzo) yn dalaith yn ne-orllewin yr Unol Daleithiau, sy'n gorwedd ar y ffin â Mecsico. Ceir tair prif ardal ddaearyddol: llwyfandir gwastad yn y dwyrain, ardal fynyddig yn y canol a dorrir ar ei thraws gan Afon Grande, ac ardal gymysg o fynyddoedd a gwastadiroedd yn y gorllewin. Mae'r trefi a dinasoedd yn gymharol brin a'r boblogaeth i'w cael yn bennaf yn y dinasoedd mawr fel Albuquerque. Roedd Mecsico Newydd ym meddiant Sbaen yn yr 17g ond roedd dan reolaeth Mecsico pan gafodd ei chipio gan yr Unol Daleithiau yn 1848. Ni ddaeth yn dalaith tan 1912, a hynny ar ôl cyfres o ryfeloedd yn erbyn yr Apaches a Navajo brodorol a chyfnod o ansefydlogrwydd nodweddiadol o'r "Gorllewin Gwyllt". Bu rhaid wrth 25 mlynedd ar ôl Rhyfel Cartref America i'r llywodraeth yn Washington fedru sefydlu ei hawdurdod dros y pobloedd brodorol a'r ymsefydlwyr gwyn fel ei gilydd. Cychwynodd hyn yn 1864 pan gafodd y Navajo eu gorfodi i wneud y "Daith Hir" i wersyll Bosque Redondo. Cafodd yr Apache eu symud i amryw wersyll ac ni ddaeth ddiwedd i'r Rhyfeloedd Apache tan i'r pennaeth Geronimo a'i fand bach o ffyddloniaid ildio o'r diwedd yn 1886.

Mecsico Newydd
ArwyddairCrescit eundo Edit this on Wikidata
Mathtaleithiau'r Unol Daleithiau Edit this on Wikidata
Enwyd ar ôlSanta Fe de Nuevo México Edit this on Wikidata
En-us-New Mexico.ogg Edit this on Wikidata
PrifddinasSanta Fe Edit this on Wikidata
Poblogaeth2,117,522 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 6 Ionawr 1912 (Proclamation 1175) Edit this on Wikidata
AnthemO Fair New Mexico, Así Es Nuevo Méjico, Land of Enchantment, New Mexico -- Mi Lindo Nuevo México, Under New Mexico Skies Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethMichelle Lujan Grisham Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC−07:00, America/Denver Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynoltaleithiau cyfagos UDA, Four Corners, Western United States, Southwestern United States, Mountain States Edit this on Wikidata
SirUnol Daleithiau America Edit this on Wikidata
GwladBaner Unol Daleithiau America Unol Daleithiau America
Arwynebedd315,194 km² Edit this on Wikidata
GerllawRio Grande Edit this on Wikidata
Yn ffinio gydaArizona, Colorado, Oklahoma, Texas, Chihuahua, Sonora, Utah Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau34°N 106°W Edit this on Wikidata
US-NM Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredolGovernor of New Mexico Edit this on Wikidata
Corff deddfwriaetholNew Mexico Legislature Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y Llywodraeth
Governor of New Mexico Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethMichelle Lujan Grisham Edit this on Wikidata
Map
Lleoliad New Mexico yn yr Unol Daleithiau

Dinasoedd Mecsico Newydd golygu

 
Albuquerque
1 Albuquerque 545,852
2 Las Cruces 97,618
3 Rio Rancho 88,901
4 Santa Fe 67,947
5 Roswell 48,366

Daeareg golygu

Maint Mecsico Newydd yw 121,412 milltir sgwâr. Mae gan y dalaith anialwch, mynyddoedd, mesáu a fforestydd. Ymysg ei hafonydd yw’r Rio Grande, Afon Pecos, Afon Canadian, Afon San Juan ac Afon Gila.

Mae 5 Fforest Genedlaethol:[1]

Fforest Genedlaethol Carson

Fforest Genedlaethol Cibola

Fforest Genedlaethol Lincoln

Fforest Genedlaethol Santa Fe

Fforest Genedlaethol Gila

Mae Gwasanaeth Parciau Cenedlaethol yr Unol Daleithiau’n rheoli’r parciau isod:- [2]

 
Tai clogwyn Bandelier
 
Y tywodydd gwynion

Cyfeiriadau golygu

Dolen allanol golygu

  Eginyn erthygl sydd uchod am New Mexico. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.