Mithras
Duw a addolid yn yr Ymerodraeth Rufeinig o'r ganrif gyntaf O.C. hyd y 4g oedd Mithras. Ceir tystiolaeth o bresenoldeb Mithräeth o wahanol leoedd ar draws yr ymerodraeth, ac ymddengys ei bod yn arbennig o boblogaidd ymysg milwyr. Nid oes sicrwydd am ddechreuad y grefydd, ond ymddengys iddi gyrraedd yr ymerodraeth o'r dwyrain, efallai o Asia Leiaf. Parhaodd hyd nes i'r ymerawdwr Theodosiws I wahardd pob crefydd heblaw Cristnogaeth yn 391.
_and_Cautes_(right),_from_the_Mithraeum_at_Sidon_(Colonia_Aurelia_Pia,_Syria),_Louvre_Museum_(9365068428).jpg) | |
| Enghraifft o'r canlynol | Greco-Roman mysteries  |
|---|---|
| Gwladwriaeth | Rhufain hynafol |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Efallai i Fithräeth ddechrau yn Iran a'r ardaloedd cyfagos, lle ceir enw Mithras mewn cynghrair rhwng yr Hethiaid a Mitanni tua 1400 CC. Ceir cyfeiriad aro yn y Fedâu yn India. Yn yr Avesta Iranaidd, mae'n dduwdod da, cyngheiriad Ahura Mazda, ac fe'i gelwir yn ‘farnwr yn enediau’. Er hynny, nid oes sicrwydd fod y Mithras yma yr un duwdod a'r Mithras a addolid yn y Mithräeth.
Roedd Mithräeth yn un o gyfrin-grefyddau, lle roedd aelodau newydd yn dod yn Fithräyddion trwy seremonïau oedd yn dadlennu cyfrinachau'r grefydd iddynt. Addolid Mithras mewn temlau o'r enw mithraeum. Ogofâu naturiol oedd y rhain ar y cychwyn, yna adeiladau oedd yn dynwared ogofâu. Nid oedd gan y grefydd ysgrythyrau. a rhaid dyfalu ei dysgeidiaeth o'r lluniau a cherfluniau sydd wedi eu cadw. Ymddengys i'r duw Mithras gael ei eni o graig gerllaw ffynnon santaidd. Lladdodd y tarw cyntefig mewn ogof.
Roedd saith gradd o Fithräyddion:
- Corax (Cigfran).
- Cryphius (κρύφιος) (cuddiedig).
- Miles (milwr).
- Leo (llew).
- Perses (Persiad)
- Heliodromus (negesydd yr haul).
- Pater (tad), y gradd uchaf.
Ceir un mithraeum yng Nghymru, Mithraeum Caernarfon, gerllaw caer Rufeinig Segontium.
