Osgeg

Mae Osgeg yn iaith hynafol farw a sieredid gan y Samniaid yn ne'r Eidal hyd at yr ail ganrif C.C..

Gyda'r Wmbreg, mae'n perthyn i gangen Osgo-Wmbreg yr Ieithoedd Italaidd ond mae ei pherthynas ieithyddol â Lladin yn bwnc dadleuol.

Hanes

Roedd Osgeg yn enw a roddwyd gan y Rhufeiniaid ar dafodiaith yr Osgiaid, un o'r llwythi Samniaidd yn Campania, ac a ddaeth i gael ei ddefnyddio i olygu iaith y Samniaid yn gyffredinol.

Er i'r Samniaid dderbyn goruchafiaeth Rhufain yn y flwyddyn 290 C.C., roeddent yn parhau i ddefnyddio'r iaith Osgeg fel iaith swyddogol hyd at y Rhyfel Gymdeithasol yn 90-89 C.C. pan gollodd y Samniaid eu hannibyniaeth. Ymddengys fod Osgeg fel iaith lafar wedi goroesi hyd yr ail ganrif O.C.

Olion ac arysgrifau

Ac eithrio enwau personol ac enwau lleoedd a ddyfynir gan awduron Lladin a Groeg, mae'r iaith yn adnabyddus o'r tua 200 arysgrif Osgeg sydd wedi goroesi. Er bod un testun yn weddol hir, tua 300 o eiriau, mae'r rhan fwyaf yn fyr iawn ac mewn canlyniad mae ein gwybodaeth o Osgeg yn gyfyng. Daw o gwmpas tri chwarter yr arysgrifau hyn o Campania ei hun. Maent wedi'u hysgrifennu mewn gwyddor frodorol seiliedig ar y Wyddor Roeg a'r wyddor Etrwseg. Mae'r ffaith fod iaith yr arysgrifau'n gyson a sefydlog yn awgrymu fod gan yr iaith lenyddiaeth safonol ar un adeg.

Rhai geiriau Osgeg

pon pan
tout(am) cf. Cymraeg tylwyth, Hen Wyddeleg tuatha
lig(ud) deddf, cf. Lladin legs
aut ond
mall(ud) maleisus
allo arall / eraill
fame(lo) teulu / cartref
pud beth?, cf. Lladin quod
kom cyf-, cf. Lladin cum-, con-
nessimas nesaf, Hen Wyddeleg nessam
trsto-, tristo - tyst
pompe pump (efallai sylfaen y gair "Pompeii"?)

Llyfryddiaeth

C.D. Buck, A Grammar of Oscan and Umbrian (1928)
Leppmann, Wolfgang, Pompeii in Fact and Fiction Elek Books, Llundain 1968
Elcock, W.D., The Romance Languages Faber a Faber, Llundain 1960
Edmonds, J.M., An Introduction to Comparative Philology for Classical Students Gwasg Prifysgol Caergrawnt 1906
geirfa yn: Hudson-Williams,A Short Grammar of Old Persian Gwasg Prifysgol Cymru 1936, 1963
geirfa yn: Thurneysen, R., A Grammar of Old Irish Dublin Institute for Advanced Studies, Dulyn 1980 ac ati.