Pan (duw)

Duw ym mytholeg Roeg oedd Pan (Groeg, Πάν, y cyfan). Roedd ganddo dorso a phen dynol gyda chlustiau, cyrn a choesau gafr.

Pan

Math o gyfrwng	duw Groeg, duwdod natur
Enw brodorol	Πάν
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Am y lloeren sy'n cylchdroi Sadwrn, gweler Pan (lloeren).

Cafwyd Pan ei addoli yn arbennig yn Arcadia, er nad oedd temlau mawr iddo yn yr ardal. Roedd yn dduw coedwigoedd, caeau a phreiddiau, ffrwythlonrwydd a gwrywdod. Dywedir ei fod yn ymlid y nymffod yn y coedydd, gan obeithio cael cyfathrach rywiol â hwy. Mewn rhai ffyrdd mae'n debyg i'r duw Dionisus ac roedd yn aml yng nghwmni'r duw hwnnw.

Roedd hefyd yn dduw'r awel, y wawr a'r machlud. Roedd yn byw gyda'r nymffod mewn ogof o'r enw Coriciana ar fynydd Parnassus. Gallai broffwydo'r dyfodol ac roedd yn heliwr a cherddor. Canai'r Siringa neu Bibellau Pan.

Cyn Brwydr Marathon dywedir fod y rhedwr Athenaidd Pheidippides yn rhedeg trwy'r mynyddoedd rhwng Athen a Sparta i ofyn cymorth y Spartiaid yn erbyn y Persiaid. Ar y ffordd cafodd weledigaeth o'r duw Pan, a ddaroganodd fuddugoliaeth i'r Groegwyr yn erbyn Persia. Wedi ennill y frwydr gwnaeth yr Atheniaid Pan yn un o'u prif dduwiau mewn diolchgarwch.

Yn ôl yr hanesydd Groegaidd Plutarch (Moralia, Llyfr 5:17), yr oedd llongwr o'r enw Thamus ar ei ffordd tua'r Eidal yn ystod teyrnasiad yr ymerawdwr Rhufeinig Tiberius. Ger ynys Paxi clywodd lais dros y tonnau "Thamus, wyt ti yna? Pan gyrhaeddi Palodes, gwna'n siŵr dy fod yn cyhoeddi fod y duw mawr Pan wedi marw." Gwnaeth Thamus yn ôl y gorchymyn, a daeth ocheneidiau a galaru o'r lan yn ymateb.

Neo-baganiaeth

Ym 1933, cyhoeddwyd The God of the Witches gan Eifftiwr Margaret Murray, gan ddamcaniaethu mai dim ond ffurf o dduw corniog a addolwyd ar draws Ewrop gan gwlt gwrach yw Pan. Dylanwadodd y theori hon y syniad Neo-baganaidd o Dduw Corniog, fel archdeip rhywioldeb a gwrywdod gwrywaidd. Yn Wica, mae archdeip y Duw Corniog yn hynod o bwysig, fel y'i cynrychiolwyd gan dduwdodau megis Cernunnos y Celtiaid a Pashupati yr Indianaid.