Pentref model
Math o gymuned hunangynhwysol, a adeiladwyd o ddiwedd y 18g ymlaen gan dirfeddianwyr a diwydianwyr i gartrefu eu gweithwyr yw pentref model (Saesneg: model village). Fel arfer mae lleoedd o'r fath yn cynnwys tai o safon gymharol uchel, gyda mwynderau cymunedol ac amgylcheddau dymunol. Defnyddir y gair "model" yn yr ystyr o ddelfryd y gallai datblygiadau eraill anelu ato.
Pentrefi model ym Mhrydain
golyguYr Alban
golygu- New Lanark, De Swydd Lanark (1786)
Cymru
golygu- Tremadog, Gwynedd (1798)
- Pentref Elan, Powys (1892)
- Portmeirion, Gwynedd (1925)
Lloegr
golygu- Trowse, Norfolk (1805)
- Blaise Hamlet, Bryste (1811)
- Selworthy, Gwlad yr Haf (1828)
- Barrow Bridge, Bolton, Manceinion Fwyaf (1830s)
- Snelston, Swydd Derby (1840s)
- Pentref Rheilffordd Swindon, Wiltshire (1840s)
- Withnell Fold, Swydd Gaerhirfryn (1844)
- Meltham, Gorllewin Swydd Efrog (1850)
- Bromborough Pool, Glannay Merswy (1853)
- Saltaire, Gorllewin Swydd Efrog (1853)
- Akroydon, Gorllewin Swydd Efrog (1859)
- Nenthead, Cumbria (1861)
- New Sharlston, Gorllewin Swydd Efrog (1864)
- Ripley Ville, Gorllewin Swydd Efrog (1866)
- Copley, Gorllewin Swydd Efrog (1874)
- Howe Bridge, Manceinion Fwyaf (1873–79)
- Bournville, Birmingham, Gorllewin Canolbarth Lloegr (1879)
- Barwick, Swydd Hertford (1888)
- Port Sunlight, Swydd Gaer (1888)
- Creswell Model Village, Swydd Derby (1895)
- New Bolsover model village, Swydd Derby (1896)
- Vickerstown, Cumbria (1901)
- New Earswick, Efrog, Gogledd Swydd Efrog a'r Humber (1904)
- Woodlands, De Swydd Efrog (1905)
- Whiteley Village, Surrey (1907)
- The Garden Village, Kingston upon Hull, Swydd Efrog a'r Humber (1908)
- Silver End, Essex (1926)
- Stewartby, Swydd Bedford (1926)
- Poundbury, Dorset (1993; ar y gweill)