Rapporteur Arbennig y Cenhedloedd Unedig ar Wenwyn a Hawliau Dynol
Sefydlwyd mandad Rapporteur Arbennig y Cenhedloedd Unedig ar Wenwyneg a Hawliau Dynol ym 1995 gan Gomisiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau Dynol.
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | Rapporteur Arbennig y Cenhedloedd Unedig  |
|---|---|
| Dechreuwyd | 1995 |
| Deiliad presennol | Marcos A. Orellana |
| Deiliaid a'u cyfnodau | |
| Sylfaenydd | Comisiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau Dynol |
| Gwefan | https://www.ohchr.org/en/special-procedures/sr-toxics-and-human-rights |
Cefndir golygu
Ym 1995, sefydlodd y Comisiwn ar Hawliau Dynol y mandad i archwilio goblygiadau hawliau dynol o ddod i gysylltiad â sylweddau peryglus a gwastraff gwenwynig. Roedd hyn yn cynnwys traffig anghyfreithlon a rhyddhau cynhyrchion gwenwynig a pheryglus yn ystod gweithgareddau milwrol, rhyfel a gwrthdaro. Meysydd eraill sydd wedi'u cynnwys yn y mandad yw gwastraff meddygol, diwydiannau echdynnu (yn enwedig olew, nwy a mwyngloddio), amodau llafur yn y sectorau gweithgynhyrchu ac amaethyddol, cynhyrchion defnyddwyr, allyriadau amgylcheddol sylweddau peryglus o bob ffynhonnell, a gwaredu gwastraff.[1]
Yn 2011, cadarnhaodd Cyngor Hawliau Dynol y Cenhedloedd Unedig y gallai sylweddau peryglus a gwastraff fod yn fygythiad difrifol i'r hawl dynol o fwynhau bywyd yn llawn. Ehangwyd y mandad i gynnwys cylch bywyd cyfan cynhyrchion peryglus, o weithgynhyrchu i waredu terfynol. Gelwir hyn yn 'ymagwedd crud i'r bedd'. Mae'r cyflymiad cyflym mewn cynhyrchu cemegolion yn awgrymu'r tebygolrwydd bod hwn yn fygythiad cynyddol, yn enwedig i hawliau dynol y rhannau mwyaf bregus o gymdeithas.[1]
Mae'r Cenhedloedd Unedig yn honni ei bod yn ofynnol i wladwriaethau yn ôl cyfraith hawliau dynol rhyngwladol gymryd camau gweithredol i atal unigolion a chymunedau rhag dod i gysylltiad â sylweddau gwenwynig. Yn aml ystyrir mai aelodau bregus o gymdeithas sy'n cael eu heffeithio fwyaf. Maent yn cynnwys pobl sy'n byw mewn tlodi, gweithwyr, plant, grwpiau lleiafrifol, pobl frodorol ac ymfudwyr.[1]
Arbenigwr annibynnol golygu
Penodir y Rapporteur Arbennig gan Gyngor Hawliau Dynol y CU. Mae'r Cyngor Hawliau Dynol yn ei gwneud yn ofynnol i'r arbenigwr penodedig archwilio ac adrodd yn ôl i Aelod-wladwriaethau ar fentrau a gymerwyd i hyrwyddo ac amddiffyn yr hawliau dynol sy'n gysylltiedig â rheolaeth amhriodol o sylweddau a gwastraff peryglus.[1]
Detholiad o bynciau yr adroddwyd arnynt gan y Rapporteur Arbennig golygu
- Ym Mawrth 2022, cyflwynodd yr Human Rights Watch adroddiad y Rapporteur Arbennig ynghylch arian byw (mercwri) artisanal a chloddio am aur ar raddfa fychan. Defnyddir arian byw mewn mwyngloddio i adalw'r aur o'r mwyn. Mae'n arbennig o niweidiol i blant, yn ymosod ar y system nerfol ganolog a gall achosi niwed i'r ymennydd a marwolaeth. Mae'r gwaith mwyngloddio'n aml yn cael ei wneud gan weithwyr sy'n blant sydd ag ychydig iawn o wybodaeth neu wybodaeth anwir am beryglon arian byw. [2]
- 2021 - Adroddiad: Camau'r cylch plastigau a'u heffeithiau ar hawliau dynol
Mae'r adroddiad yn tynnu sylw at oblygiadau hawliau dynol ychwanegion gwenwynig mewn plastigion a chylch bywyd plastig, gan gynnwys hawliau menywod, plant, gweithwyr, a phobl frodorol.[3] Ychwanegir cemegau gwenwynig yn aml at blastigau, gan achosi risgiau difrifol i hawliau dynol a'r amgylchedd. Cyflwyna'r Rapporteur Arbennig ei argymhellion gyda'r nod o fynd i'r afael â chanlyniadau negyddol plastigion ar hawliau dynol.[4]
- 2015 - Adroddiad: Hawl i Wybodaeth am Sylweddau Peryglus a Gwastraff
Yn yr adroddiad hwn, eglura'r Rapporteur Arbennig yr hawl i wybodaeth trwy gydol cylch bywyd sylweddau a gwastraff peryglus, gan nodi heriau sydd wedi dod i'r amlwg wrth wireddu'r hawl hon ac amlinellodd rai atebion posib i'r problemau hyn. Trafodir rhwymedigaethau Gwladwriaethau a chyfrifoldebau busnes mewn perthynas â gweithredu'r hawl i wybodaeth am sylweddau a gwastraff peryglus.[5]
Arbenigwr Annibynnol Presennol golygu
- Marcos A. Orellana, 2020-cyfredol[1]
Arbenigwyr Annibynnol y gorffennol golygu
- Mr. Baskut Tuncak (Twrci/UDA), 2014-2020
- Mr. Marc Pallemaerts (Gwlad Belg), 2012-2014
- Mr. Calin Georgescu (Rwmania), 2010-2012
- Mr Okechukwu Ibeanu (Nigeria), 2004-2010
- Ms Fatma Zohra Ouhachi-Vesely (Algeria), 1995-2004[1]
Cyfeiriadau golygu
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 "Special Rapporteur on toxics and human rights". United Nations. Cyrchwyd 9 May 2022.
- ↑ "Submission to the Special Rapporteur on Toxics and Human Rights" (PDF). Human Rights Watch. Cyrchwyd 9 May 2022.
- ↑ "New UN Human Rights Report on Toxic Plastics". Health Environment Justice. Cyrchwyd 9 May 2022.
- ↑ "Report of the Special Rapporteur on the implications for human rights of the environmentally sound management and disposal of hazardous substances and wastes, Marcos Orellana". United Nations. Cyrchwyd 9 May 2022.
- ↑ "Thematic Reports". Baskut Tuncak. Cyrchwyd 9 May 2022.