Wicipedia

Star-Spangled Banner (baner)

Y Star-Spangled Banner, neu'r Faner Garsiwn Fawr, oedd baner y garsiwn a hedfanodd dros Fort McHenry yn Harbwr Baltimore yn ystod y rhan llyngesol Frwydr Baltimore yn ystod Rhyfel 1812. Fe wnaeth olwg y faner yn ystod y frwydr ysbrydoli Francis Scott Key i ysgrifennu'r gerdd "Defence of Fort M'Henry". Ar ôl ei ail-enwi gan enw'r faner o linellau olaf y pennill cyntaf, a'i osod i'r alaw "To Anacreon in Heaven" gan John Stafford Smith, daeth yn anthem genedlaethol yr Unol Daleithiau.

Baner a hedfanodd dros Fort McHenry ym 1814, ffotograffiwyd ym 1873 yn Iard Llynges Boston gan George Henry Preble.[1]

Yn fwy eang, mae baner garsiwn yn derm Byddin yr UD ar gyfer baner genedlaethol enfawr a gaiff ei chwifio ar ddydd Sul, ar wyliau, ac achlysuron arbennig.[2] Term Llynges yr UD yw'r "baner wyliau".[3]

Gyda phymtheg streip, y faner hon yw'r unig faner swyddogol Americanaidd i gael mwy na thair ar ddeg streip.[4]

Hanes golygu

Wrth Baltimore disgwyl ymosodiad ar y ddinas, paratowyd Fort McHenry er mwyn amddiffyn harbwr y ddinas. Pan fynegodd yr Uwchgapten George Armistead yr awydd am faner enfawr i hedfan dros y gaer, gosododd y Cadfridog John S. Stricker a’r Comodor Joshua Barney orchymyn gyda gwneuthurwr baneri o Baltimore ar gyfer dwy faner Americanaidd enfawr. Y mwyaf o'r ddwy faner fyddai'r Faner Garsiwn Fawr, y faner frwydr fwyaf a chwifiwyd erioed ar y pryd.[5] Y lleiaf o'r ddwy faner fyddai'r Faner Storm, i fod yn fwy cryf ac yn llai tueddol o drochi mewn tywydd garw.

Mae tystiolaeth yn dangos bod y faner hon wedi'i gwnïo gan y gwneuthurwr baneri lleol Mary Young Pickersgill, gyda chomisiwn gan y llywodraeth ym 1813 ar gost o $405.90 (cywerth â $5,269 yn 2018).[6] Gofynnodd George Armistead, pennaeth Fort McHenry, am "faner mor fawr fel na fyddai'r Prydeinwyr yn cael unrhyw anhawster i'w gweld o bell".[7][8]

Dyluniad golygu

Pwythodd Mary Pickersgill y faner o gyfuniad o gotwm a gwlân Seisnig lliwiedig, gyda chymorth ei merch, dwy nith, a'i gwas Americanaidd Affricanaidd, Grace Wisher.[9] Mae gan y faner bymtheg streip goch a gwyn llorweddol, yn ogystal â phymtheg seren wen yn y maes glas. Mae'r ddwy seren a streipen ychwanegol (yn hytrach na'r tair ar ddeg streip a thair ar ddeg seren flaenorol), yn cynrychioli mynediad Vermont a Kentucky i'r Undeb. Cymeradwywyd hyn gan y Ddeddf Baner 1794 gan Gyngres yr Unol Daleithiau. Trefnir y sêr mewn rhesi fertigol, gyda phum rhes lorweddol o sêr, wedi'u gwrthbwyso, pob un yn cynnwys tair seren. Ar y pryd yr arfer oedd ychwanegu streip yn ogystal â seren wrth i daleithiau newydd ymuno a'r undeb, ond dyma'r unig dro i hwn digwydd, gyda'r faner yn dychwelyd i 13 streip (i gynrychioli'r tair ar ddeg gwladfa a ddatganodd annibyniaeth) ar ôl hwn.

Yn wreiddiol, roedd y faner yn mesur 30ft gan 42ft. Mae gan bob un o'r pymtheg streip lled 2ft, ac mae gan bob un o'r sêr diamedr tua 2ft. Ar ôl y frwydr, o bryd i'w gilydd byddai'r teulu Armistead yn rhoi darnau o'r faner i ffwrdd fel cofroddion ac anrhegion.[10] Mae hwn, ynghyd â dirywiad o ddefnydd parhaus, wedi tynnu sawl troedfedd o ffabrig i ffwrdd, ac mae bellach yn mesur 30ft gan 34ft. Dim ond pedair seren ar ddeg sydd gan y faner ar hyn o bryd - rhoddwyd y bymthegfed seren yn yr un modd fel anrheg, ond mae ei derbynnydd a'i lleoliad presennol yn anhysbys.[11]

Brwydr golygu

 
Yn ogystal â'r faner wreiddiol, mae'r Smithsonian hefyd yn arddangos darnau o'r faner a gafodd eu torri i ffwrdd dros y blynyddoedd fel cofroddion gwladgarol

Hedfanodd y faner dros Fort McHenry pan ymosododd 5,000 o filwyr Prydeinig, a fflyd o 19 llong, ar Baltimore ar 12 Medi 1814. Trodd y bombardiad i Fort McHenry gyda'r nos ar 13 Medi, a digwyddodd pelediad parhaus am 25 awr o dan law trwm. Daeth yr ymosodiad i ben ar 14 Medi, pan ni allodd y Prydeinwyr padio'r gaer. Roedd y faner dal i hedfan uwchben y gaer, yn dynodi'n amlwg fod Fort McHenry wedi aros yn nwylo America. Cafodd Key ei ddal gan y Prydeinwyr ar long ar yr Afon Patapsco, pan arsylwodd Key y frwydr o bell. Pan welodd y Faner Garsiwn Fawr yn dal i hedfan ar doriad bore'r 14eg, cyfansoddodd gerdd a enwodd yn wreiddiol "Defence of Fort M'Henry", a bydd yn y pen draw yn dod yn anthem genedlaethol yr UDA.

Gwerthwyd darn mewn ocsiwn, Tachwedd 2011 golygu

Gwerthwyd darn 2-fodfedd gan 5-modfedd o'r faner - gwyn a choch, gyda sêm i lawr y canol - mewn ocsiwn yn Dallas, TX ar 30 Tachwedd 2011, am $38,837. Mae'n debyg bod y pwt wedi'i dorri o'r faner enwog fel cofrodd yng nghanol y 19eg ganrif.[12] Daeth y darn mewn ffrâm, gyda nodyn pŵl wedi'i ysgrifennu â llaw yn tystio mai "Darn o'r Faner a oedd yn arnofio dros Fort McHenry adeg y bomio pan gyfansoddodd Key (sic) Song of the Star Spangled Banner, a gyflwynwyd gan Sam Beth Cohen."[13]

Amgueddfa Hanes Americanaidd Smithsonian golygu

Etifeddodd Eben Appleton, ŵyr Armistead, y faner ym 1878. Yn 1907, rhoddodd fenthyg i'r Sefydliad Smithsonian, ac ym 1912 fe'i gwnaed yn anrheg ffurfiol. Heddiw mae wedi'i gartrefu'n barhaol yn Amgueddfa Genedlaethol Hanes America, un o amgueddfeydd Sefydliad Smithsonian yn Washington, DC. Rhoddwyd y faner i'r amgueddfa ym 1912, ac mae sawl ymdrech i'w adfer wedi digwydd,[14] ar ôl cael ei adfer yn wreiddiol. gan Amelia Fowler ym 1914.

Cyfeiriadau golygu

  1. ↑ Keim, Kevin P.; Keim, Peter (2007). A Grand Old Flag. New York: DK Publishing. ISBN 978-0-7566-2847-5.
  2. ↑ Dictionary definition of "garrison flag" at www.merriam-webster.com
  3. ↑ Naval Telecommunications Procedures: Flags, Pennants, and Customs, August 1986, section 304, p. 3-1 at www.ushistory.org
  4. ↑ https://www.usflag.org/the.15.star.flag.html
  5. ↑ "The Great Garrison Flag". National Park Service, U.S. Department of the Interior.
  6. ↑ Poole, Robert M. (November 2008). "Star-Spangled Banner Back on Display". Smithsonian Magazine. https://www.smithsonianmag.com/history/star-spangled-banner-back-on-display-83229098/. Adalwyd 2014-07-03.
  7. ↑ Davenport, Misha A Nation's History Chicago-Sun Times 2002-06-02
  8. ↑ Fort McHenry lesson guide Archifwyd 2010-04-01 yn y Peiriant Wayback. retrieved 2008-02-09
  9. ↑ "The African American Girl Who Helped Make the Star-Spangled Banner". National Museum of American History. May 30, 2014.
  10. ↑ "The Star-Spangled Banner: Family Keepsake". National Museum of American History. Smithsonian Institution. Cyrchwyd 2010-01-12.
  11. ↑ "The Star-Spangled Banner: Congratulations". National Museum of American History. Smithsonian Institution. Cyrchwyd 2010-01-12.
  12. ↑ Old Glory 2" X 5" snippet sold at an auction 30 November 2011; shown in Maine Antiques Digest, March 2012, page 21-C, "Heritage Auctions, Dallas, Texas: Brady Camera and Kennedy Rocker Take Top Bids in Americana Auction"; accessed 26 Feb 2012.
  13. ↑ Heritage Auctions, Dallas, Texas; catalog "Political & Americana Auction, November 30, 2011; [www.ha.com/common/auction/frontmatter/6066_catalogpdf.pdf |"A Piece of Old Glory"]; catalogue page 118, item #38311; accessed 26 Feb 2012.
  14. ↑ "The Star-Spangled Banner and the War of 1812". Smithsonian Institution.

[[Categori:Symbolau cenedlaethol yr Unol Daleithiau]] [[Categori:Baneri'r Unol Daleithiau]]

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Star-Spangled_Banner_(baner)&oldid=11652859"