Tafarn y Vulcan, Caerdydd

tafarn a ddymchwelwyd yng Nghaerdydd

Gwesty a thafarn hanesyddol yw Gwesty'r Vulcan yn ardal Adamsdown o Gaerdydd. Roedd bwriad i'w ddymchwel yn 2009 ond ar ôl ymgyrch gyhoeddus hir i ddiogelu un o dafarndai hynaf Caerdydd, fe roddwyd yr adeilad i Amgueddfa Werin Cymru Sain Ffagan yn 2012, lle fydd e'n cael ei ailgodi.

Tafarn y Vulcan
Mathtafarn Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 1853 Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirCaerdydd Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Cyfesurynnau51.47856°N 3.16947°W Edit this on Wikidata
Cod postCF24 2FH Edit this on Wikidata
Map

Hanes golygu

 
Arwydd tafarn The Vulcan, Chwefror 2012

Adeiladwyd Gwesty'r Vulcan yn 1853, yn nyddiau cynnar ehangiad Caerdydd a datblygiad ardal Adamsdown y ddinas, gyda'r cyfeiriad gwreiddiol ar Whitmore Lane, Newtown. Roedd enw'r Vulcan, hen dduw Rhufeinig tân a gwaith metel, a gedwid drwy ei fodolaeth, yn cyfeirio at y gwaith haearn gerllaw.[1]

Roedd y dafarn yn agos i orsaf reilffordd brysur Heol y Frenhines a ddim yn bell o Garchar Caerdydd,[1][2] mewn ardal dosbarth gweithiol i'r de o Heol Casnewydd. Roedd yn dafarn brysur amser cinio ac yn y prynhawn, yn cael ei fynychu gan bobl ddosbarth gweithiol, yn aml o dras Wyddelig.

Ail-adeiladwyd yr adeilad yn sylweddol tua 1900,[3] a fe'i hailwampiwyd tu mewn yn 1914 gan y pensaer lleol F. J. Veall,[3] ac addurnwyd yr adeilad drwyddi gyda theils ceramig brown a gwyrdd.[3][4] Roedd ganddo arddull mewnol hawdd ymarferol a hawdd i'w lanhau, felly ni newidiwyd yr adeilad tu fewn na thu allan heblaw am ambell got o baent. Dros amser, fe ddymchwelwyd ac ail-adeiladwyd yr adeiladau Fictoraidd o'i gwmpas, ddwywaith ar un ochr. Cadwodd y dafarn eu droethleoedd brown ceramig, er bod gweddill y tu fewn wedi ei ddiweddaru yn y 1950au.[2]

Agorwyd Campws yr Atriwm Prifysgol Morgannwg, cartref Ysgol Diwydiannau Creadigol a Diwylliannol Caerdydd, dros y ffordd i'r dafarn yn Nhachwedd 2007,[5] a daeth a hyn nifer fawr o gwsmeriaid newydd i'r dafarn.

Pleidleisiwyd y Vulcan yn Dafarn y Flwyddyn Caerdydd gan gangen leol o CAMRA yn 1997 a 2009.[1]

Dymchwel golygu

 
Y Vulcan yn Ebrill 2008, yn edrych tua'r de tuag at yr adeiladau uchel yn cynnwys lletya preifat a llety myfyrwyr Tŷ Pont Haearn, chweched adeilad uchaf Caerdydd

Yn 2009, cadarnhaodd Bragdy Brains eu bod am ddiddymu eu les ar yr adeilad. Roedd gan berchennog a rhydd-ddeiliad y safle, y dyn busnes Derek Rapport, drwy ei gwmni Marcol Asset Management, gynlluniau i ddymchwel yr adeilad ac ail-ddatblygu'r safle gyda defnydd cymysg, yn cynnwys maes parcio aml-lawr. Derbyniwyd y cais cynllunio gan Gyngor Caerdydd.[6]

Cychwynnodd ymgyrch leol i amddiffyn yr adeilad, oedd erbyn hynny y dafarn hynaf i oroesi yng Nghaerdydd. Casglwyd deiseb gyda dros 5,000 o lofnodion,[7] cafwyd pwysau gan wleidyddion a chafwyd cefnogaeth ac ymweliadau i'r dafarn gan enwogion fel James Dean Bradfield o'r Manic Street Preachers a'r actor Rhys Ifans. Fe recordiodd y band o Gaerdydd Future of the Left fideo ar gyfer ei sengl The Hope That House Built ar y safle. Fe wrthododd Cadw wneud yr adeilad yn un rhestredig, am fod yr adeilad wedi ei ail-adeiladu yn sylweddol yn y 1900au, a bod esiamplau gwell yn goroesi mewn llefydd eraill.[3] Fodd bynnag, oherwydd pwysau gan y cyhoedd, cytunodd y rhydd-ddeiliaid i roi estyniad tair mlynedd o'r les i Brains.

Yn gynnar yn 2012, cadarnhaodd Brains y byddent yn terfynu'r les pan ddaeth i ben yn Mawrth 2012, gan ddweud nad oedd y busnes yn ymarferol yn fasnachol.[8] Gyda'r bygythiad i ddymchwel yr adeilad unwaith eto, ond gyda'r ymgyrch leol yn parhau, cytunodd Marcol Asset Management i roi'r adeilad i Amgueddfa Sain Ffagan. Caewyd y dafarn yn Mai 2012, a cychwynnodd yr amgueddfa apêl am luniau, gwrthrychau a hanesion yn perthyn i'r Vulcan.[9]

Yn Gorffennaf 2012, cychwynnodd gontractwyr adeiladu a chadwraeth yr Amgueddfa Genedlaethol ddadadeilad y dafarn, bric wrth fric er mwyn ei symud i Sain Ffagan.[7][10] Erbyn Gorffennaf 2013, roedd darnau o'r adeilad yn cael eu storio ar safleoedd yr amgueddfa yn Sain Ffagan a Nantgarw, yn aros am ganiatâd cynllunio i ailgodi'r adeilad.[11] O ystyried cyfyngiadau cyllid amcangyfrifir y bydd y gwaith yn dechrau erbyn 2016,[12] a'r bwriad yw ail-agor y dafarn yn 2019.[13] Y cynllun yn y pen draw yw ail-agor y dafarn gyda thema hanesyddol, gydag actorion yn gweini cyrfau hanesyddol.

Cyfeiriadau golygu

  1. 1.0 1.1 1.2 Flynn, Jessica (8 April 2011). "Strange world of pub names". South Wales Echo. Cyrchwyd 21 Hydref 2013.
  2. 2.0 2.1 Preston, James (20 March 2012). "Cardiff's oldest pub looks set to close". The Cardiffian. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-10-23. Cyrchwyd 22 Hydref 2013.
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 Cadw (17 Mawrth 2009). "Vulcan Public House, Adamsdown, Cardiff (report)" (PDF). National Assembly of Wales. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2013-10-23. Cyrchwyd 22 Hydref 2013.
  4. Historic Welsh Pub Threatened with Demolition, Save Britains Heritage.
  5. "Cardiff's Most Exciting Campus Opens". University of Glamorgan. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2010-07-22. Cyrchwyd 2008-09-09.
  6. Moody, Paul; Turner, Robin (2011). "Cardiff Afterlife". The Search for the Perfect Pub: Looking For the Moon Under Water. Orion Publishing. ISBN 978-1409112679.
  7. 7.0 7.1 "Vulcan pub in Cardiff dismantled for St Fagans museum rebuild in 'several years'". BBC Wales. 4 Mai 2012. Cyrchwyd 21 Hydref 2013.
  8. "Cardiff's oldest pub The Vulcan set to close". Wales Online. 8 March 2012. Cyrchwyd 22 Hydref 2013.
  9. "Historic Cardiff pub to move to St Fagans National History Museum". BBC Wales. 4 Mai 2012. Cyrchwyd 2012-07-15.
  10. "Photos show dismantling of Cardiff's 'Vulcan' pub". ITV Wales News. 21 August 2012. Cyrchwyd 22 Hydref 2013.
  11. "Plans to rebuild Cardiff's Vulcan pub at St Fagans submitted". BBC News. 28 July 2013. Cyrchwyd 22 Hydref 2013.
  12. McCarthy, James (28 June 2013). "The Vulcan: Boldly going where no pub has ever gone before". Wales Online. Cyrchwyd 21 Hydref 2013.
  13. Historic Vulcan pub to reopen its doors and serve alcohol again – but you'll have to wait until 2019 , WalesOnline, Media Wales, 5 Ebrill 2016.