Y Tafod

Y Tafod
Enghraifft o:	cylchgrawn, cyfrwng gwleidyddol
Gwlad	Cymru
Iaith	Cymraeg
Dyddiad cyhoeddi	Hydref 1963
Lleoliad cyhoeddi	Bangor, Tal-y-bont

Y Tafod yw cylchgrawn Cymdeithas yr Iaith Gymraeg. Mae'n cael ei gyhoeddi tua phedair gwaith y flwyddyn, i gyd-daro gyda digwyddiadau pwysig megis Cyfarfod Cyffredinol Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, Eisteddfod yr Urdd, a'r Eisteddfod Genedlaethol.

Yr enw gwreiddiol oedd 'Tafod y Ddraig' a gyhoeddwyd yn gyntaf yn Hydref 1963 gan Owain Owain, Bangor. Ef hefyd a ddyluniodd fersiwn gwreiddiol o logo'r gymdeithas i gyd-fynd a'i bapur. Mae'r fersiwn cyntaf hwn i'w weld yn y Llyfrgell Genedlaethol. Yn Chwefror 1969 y gwnaed y fersiwn coch, cyfoes a hynny gan Elwyn Ioan a Robat Gruffudd (gweler Golwg 21 Mehefin 2020).

Roedd gan wasg y Lolfa gysylltiad agos ond anffurfiol â Chymdeithas yr Iaith Gymraeg a bu'n gyfrifol am argraffu ei chylchgrawn misol, Tafod y Ddraig am gyfnod hir. Ymhlith y golygyddion eraill y mae Gareth Miles ac Angharad Tomos.

Y cyfnod cynnar

Trafododd Gwilym Tudur y dyddiau cynnar dan olygyddiaeth Owain Owain yn ei gyfrol Wyt Ti'n Cofio...?:

“

Ei gymwynas fwyaf fu sefydlu Tafod y Ddraig, y ceir ei hanes rhyfeddol ganddo yn Tân a Daniwyd. Fe dyfodd mewn chwe mis o ddalen ddyblygedig 400 copi i gylchgrawn gloyw â chylchrediad o 2,500, gyda stamp newydd, miniog ar ei holl gynnwys.

”

“

Tafod pigog, taranllyd fu Tafod y Ddraig o dan olygyddiaeth Owain Owain… yn foddion i ysbrydoliaeth a chodi ysbryd pawb o'r aelodau gan gadw eu diddordeb mewn cyfnod pan nad oedd y Gymdeithas [yn genedlaethol] yn weithredol.

Cyfamodwyr (1966); gan Emyr Llywelyn.^[1]

”

Yn ei gyfrol Brwydr y Gymraeg, dywed yr awdur, Geraint Jones:

"Gallai fod yn ddeifiol a chlyfar. Daeth cystadlaethau dinod y cylchgrawn misol yn destun hwyl ac edmygedd." Mae'n rhoi enghreifftiau:

Y cyntaf i ddod o hyd i hanner cant o fyfyrwyr Cymraeg newydd i'r Coleg ar y Bryn! Gwobr: Swydd Cofrestrydd.'
Ysgrifennu 'Bangor - Athens of the English Midlands' mewn lliw bricsen coch. Gwobr: Y Prifathro Charles Evans.'
Diarhebion heddiw: A fo ben, bid gynffon; Gorau addysg, ejiwceshion; Tri cynnig i Gymro - Welsh 01, Welsh 02, Welsh O3; Canmol dy fro a thrig yno - o leiaf unwaith y flwyddyn.'