Thomas Assheton Smith

Roedd Thomas Assheton Smith (1752 - 12 Mai 1828) yn dirfeddiannwr a fu a rhan bwysig yn natblygiad diwydiant llechi Cymru.

Thomas Assheton Smith
Ganwyd	1752  Ashley
Bu farw	12 Mai 1828
Man preswyl	Tedworth House
Dinasyddiaeth	Teyrnas Unedig Prydain Fawr ac Iwerddon, Teyrnas Prydain Fawr
Alma mater	Coleg Eton
Galwedigaeth	cricedwr, person busnes, gwleidydd
Swydd	Aelod o 4edd Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o Senedd 1af y Deyrnas Unedig, Aelod o 2il Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 3edd Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 4edd Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 5ed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 6ed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 7fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 14eg Senedd Prydain Fawr, Aelod o 18fed Senedd Prydain Fawr
Tad	Thomas Assheton-Smith
Mam	Mary
Plant	Thomas Assheton Smith, Elizabeth Assheton-Smith
Chwaraeon

Roedd Smith yn fab i Thomas Assheton o Ashley yn Swydd Gaer yn Lloegr. Ychwanegodd y "Smith" at ei gyfenw pan etifeddodd ystadau Y Faenol a Tedworth oddi wrth ei ewythr, William Smith. Bu'n Uchel Siryf Sir Gaernarfon yn 1783-4 ac yn Aelod Seneddol y sir o 1774 hyd 1780. Yn 1806 perswadiodd y Senedd i basio mesur yn cau tir comin plwyf Llanddeiniolen, gan ychwanegu'n fawr at ei diroedd. Yn 1809 cymerodd reolaeth y chwareli llechi ar ei dir i'w ddwylo ei hun, gan ffurfio cwmni o bedwar, gydag ef ei hun yn Llywydd. Yn ddiweddarach dadgorfforwyd y cwmni a daeth ef yn gyfrifol am y busnes ar ei ben ei hun. Erbyn 1826 roedd Chwarel Dinorwig yn cyflogi 800 o ddynion ac yn cynhyrchu 20,000 tunnell o lechi y flwyddyn. Datblygodd Assheton Smith borthladd yn Y Felinheli dan yr enw Port Dinorwic i allforio'r llechi o'r chwarel.

Priododd Assheton Smith ag Elizabeth, merch Watkin Wynn o'r Foelas. Bu farw yn Tedworth yn 1828, ac etifeddwyd ystad y Faenol gan ei ail fab, yntau hefyd yn Thomas Assheton Smith (1776-1858).

Llyfryddiaeth

• Y Bywgraffiadur Cymreig hyd 1940 (Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion, 1953).