Tibet
Mae Tibet yn enw cyffredin ar dalaith hunanlywodraethol yng ngorllewin Gweriniaeth Pobl Tsieina, a adwaenir yn swyddogol fel Rhanbarth Ymreolaethol Tibet, a hefyd ar y wlad hanesyddol o'r un enw, oedd â ffiniau gwahanol. Y brifddinas yw Lhasa. Mae'r erthygl hon yn canolbwyntio ar y wlad hanesyddol.
.jpeg) | |
| Math | rhanbarth, highland, ardal ddiwylliannol, tiriogaeth ddadleuol  |
|---|---|
| Poblogaeth | 3,002,166 |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Rhanbarth Ymreolaethol Tibet |
| Gwlad | Gweriniaeth Pobl Tsieina |
| Arwynebedd | 2,500,000 km² |
| Uwch y môr | 4,380 metr |
| Cyfesurynnau | 29.6°N 91.1°E |
 | |
Daearyddiaeth
golyguMae'r ardal yn fynyddig, ac yn cynnwys mynydd uchaf y byd, Mynydd Everest, ar y ffin â Nepal. Ond mae'n wlad o lwyfandiroedd uchel anferth hefyd, lled-anial, gyda nifer mawr o lynnoedd sy'n cynnwys llynnoedd sanctaidd fel Llyn Manasarovar a Llyn Rakshastal.
Hanes
golyguMae hanes hir Tibet yn adlewyrchu'r ffaith ei bod yn gorwedd yng nghanol Asia.
Yn 1959 meddiannwyd Tibet gan China, a sefydlodd y 14eg Dalai Lama lywodraeth mewn alltudiaeth yn Dharamsala yng ngogledd India.
Israniadau hanesyddol
golyguRhennid teyrnas Tibet yn dair rhanbarth hanesyddol, sef:
O'r tair rhanbarth hyn dim ond Ü-Tsang a rhan o orllewin Kham sy'n cael eu cynnwys yn Rhanbarth Ymreolaethol Tibet. Mae Amdo wedi ei throi yn dalaith Qinghai.
Diwylliant
golyguBwdhaeth Tibet neu Fwdhaeth Dibetaidd yw'r enw a arferir am y gangen o Fwdhaeth a ddatblygodd i fod yn grefydd mwyafrif llethol y Tibetiaid. Yn ogystal ceir rhai pobl sy'n dal i ddilyn y grefydd Bön, cyn-Fwdhaidd, a cheir poblogaethau Mwslim mewn rhannau o'r wlad hefyd, yn enwedig yn y gogledd.
Tibeteg yw prif iaith yr ardal. Tafodiaith Lhasa (Ü-Tsang) yw'r lingua franca draddodiadol ac iaith llenyddiaeth Dibeteg.
Gweler hefyd
golygu- Baner Tibet
- Bwdhaeth Tibet
- Dalai Lama
- Gweinyddiaeth Ganolog Tibet - llywodraeth alltud Tibet
- Rhanbarth Ymreolaethol Tibet - y rhanbarth fodern, yn Tsieina.