Arweinydd ysbrydol a gwleidyddol pobl Tibet yw'r Dalai Lama (Tibeteg ཏཱ་ལའི་བླ་མ་, ynganer taa la'i bla ma). Cyfeirir ato gan y Tibetiaid gan amlaf fel "Ei Sancteiddrwydd", neu "Ei Sancteiddrwydd y Dalai Lama", neu Gyalwa Rinpoche, sy'n golygu "Buddugwr Gwethfawr", neu Yeshe Norbu, sy'n golygu "Yr Em sy'n Gwireddu Dymuniadau." Mae "Lama" ("yr un uwchradd", neu "athro") yn deitl a roddir i sawl gradd o gwlerigwr ym Mwdhaeth Tibet.

Gendun Drup, y Dalai Lama 1af
Erthygl am linach y Dalai Lama yw hon. Am y Dalai Lama presennol, gweler Tenzin Gyatso, 14eg Dalai Lama.
Tenzin Gyatso, y 14ydd Dalai Lama.

Mae'r Tibetiaid yn credu mai'r Dalai Lama yw'r ymrithiad presennol mewn cyfres hir o Tulkus, neu Feistri Bwdhaidd sydd wedi llwyddo i ymryddhau o afael olwyn marwolaeth a genegigaeth. Fel y Bodhisattvas, mae'r meistri hyn wedi dewis o wirfodd i gael eu aileni yn y byd er mwyn dysgu'r ddynolryw.

O'r 17g hyd 1959 a goresgyniad Tibet gan Gweriniaeth Pobl Tsieina, y Dalai Lama oedd pennaeth llywodraeth Tibet, gan reoli o'r brifddinas Lhasa. Er 1959, mae'r Dalai Lama yn arwain Gweinyddiaeth Ganolog Tibet, mewn alltudiaeth yn nhref Dharamsala yn Himachal Pradesh, India. Meddylir weithiau mai'r Dalai Lama yw pennaeth yr Ysgol Gelug ym Mwdhaeth Tibet, ond yn swyddogol mae'r swydd yn perthyn i'r Ganden Tripa, swydd dros dro a apwyntir gan y Dalai Lama ei hun.

Rhestr Dalai Lamas

golygu

Ceir 14 ymrithiad neu ymgnawdoliad cydnabyddeig o'r Dalai Lama:

Enw Llun Dyddiadau Teyrnasiad Tibeteg/Wylie Trawslythreniad Tibetaidd Sillafiadau eraill
1. Gendun Drup   1391–1474 dim དྒེ་འདུན་འགྲུབ་
dge ‘dun ‘grub
Gêdün Chub Gedun Drub, Gedün Drup, Gendun Drup
2. Gendun Gyatso   1475–1541 dim དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ་
dge ‘dun rgya mtsho
Gêdün Gyaco Gedün Gyatso, Gendün Gyatso
3. Sonam Gyatso   1543–1588 1578–1588 བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་
bsod nams rgya mtsho
Soinam Gyaco Sönam Gyatso
4. Yonten Gyatso   1589–1616 1601-1616 ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་
yon tan rgya mtsho
Yoindain Gyaco Yontan Gyatso
5. Lobsang Gyatso   1617–1682 1642–1682 བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་
blo bzang rgya mtsho
Lobsang Gyaco Lobzang Gyatso, Lopsang Gyatso
6. Tsangyang Gyatso   1683–1706 1697–1706 ཚང་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ་
tshang dbyangs rgya mtsho
Cangyang Gyaco
7. Kelzang Gyatso   1708–1757 1751–1757 བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་
bskal bzang rgya mtsho
Gaisang Gyaco Kelsang Gyatso, Kalsang Gyatso
8. Jamphel Gyatso   1758–1804 1786–1804 བྱམས་སྤེལ་རྒྱ་མཚོ་
byams spel rgya mtsho
Qambê Gyaco Jampel Gyatso, Jampal Gyatso
9. Lungtok Gyatso   1806–1815 (1808–1815) ལུང་རྟོགས་རྒྱ་མཚོ་
lung rtogs rgya mtsho
Lungdog Gyaco Lungtog Gyatso
10. Tsultrim Gyatso 1816–1837 ?-1837 ཚུལ་ཁྲིམ་རྒྱ་མཚོ་
tshul khrim rgya mtsho
Cüchim Gyaco Tshültrim Gyatso
11. Khendrup Gyatso 1838–1856 1844–1856 མཁས་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ་
mkhas grub rgya mtsho
Kaichub Gyaco Kedrub Gyatso
12. Trinley Gyatso 1857–1875 11 Mawrth 1873–Mawrth 1875? འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་
‘phrin las rgya mtsho
Chinlai Gyaco Trinle Gyatso
13. Thubten Gyatso   1879–1933 1895–1933 ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོ་
thub bstan rgya mtsho
Tubdain Gyaco Thubtan Gyatso, Thupten Gyatso
14. Tenzin Gyatso   1935–heddiw 1950–heddiw
(mewn alltudiaeth heddiw)
བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་
bstan ‘dzin rgya mtsho
Dainzin Gyaco

Gweler hefyd

golygu
  Eginyn erthygl sydd uchod am Dibet. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato