Dalai Lama

Arweinydd ysbrydol a gwleidyddol pobl Tibet yw'r Dalai Lama (Tibeteg ཏཱ་ལའི་བླ་མ་, ynganer taa la'i bla ma). Cyfeirir ato gan y Tibetiaid gan amlaf fel "Ei Sancteiddrwydd", neu "Ei Sancteiddrwydd y Dalai Lama", neu Gyalwa Rinpoche, sy'n golygu "Buddugwr Gwethfawr", neu Yeshe Norbu, sy'n golygu "Yr Em sy'n Gwireddu Dymuniadau." Mae "Lama" ("yr un uwchradd", neu "athro") yn deitl a roddir i sawl gradd o gwlerigwr ym Mwdhaeth Tibet.

Erthygl am linach y Dalai Lama yw hon. Am y Dalai Lama presennol, gweler Tenzin Gyatso, 14eg Dalai Lama.

Mae'r Tibetiaid yn credu mai'r Dalai Lama yw'r ymrithiad presennol mewn cyfres hir o Tulkus, neu Feistri Bwdhaidd sydd wedi llwyddo i ymryddhau o afael olwyn marwolaeth a genegigaeth. Fel y Bodhisattvas, mae'r meistri hyn wedi dewis o wirfodd i gael eu aileni yn y byd er mwyn dysgu'r ddynolryw.

O'r 17g hyd 1959 a goresgyniad Tibet gan Gweriniaeth Pobl Tsieina, y Dalai Lama oedd pennaeth llywodraeth Tibet, gan reoli o'r brifddinas Lhasa. Er 1959, mae'r Dalai Lama yn arwain Gweinyddiaeth Ganolog Tibet, mewn alltudiaeth yn nhref Dharamsala yn Himachal Pradesh, India. Meddylir weithiau mai'r Dalai Lama yw pennaeth yr Ysgol Gelug ym Mwdhaeth Tibet, ond yn swyddogol mae'r swydd yn perthyn i'r Ganden Tripa, swydd dros dro a apwyntir gan y Dalai Lama ei hun.

Rhestr Dalai Lamas

Ceir 14 ymrithiad neu ymgnawdoliad cydnabyddeig o'r Dalai Lama:

	Enw	Dyddiadau	Teyrnasiad	Tibeteg/Wylie	Trawslythreniad Tibetaidd	Sillafiadau eraill
1.	Gendun Drup	1391–1474	dim	དྒེ་འདུན་འགྲུབ་ dge ‘dun ‘grub	Gêdün Chub	Gedun Drub, Gedün Drup, Gendun Drup
2.	Gendun Gyatso	1475–1541	dim	དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ་ dge ‘dun rgya mtsho	Gêdün Gyaco	Gedün Gyatso, Gendün Gyatso
3.	Sonam Gyatso	1543–1588	1578–1588	བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་ bsod nams rgya mtsho	Soinam Gyaco	Sönam Gyatso
4.	Yonten Gyatso	1589–1616	1601-1616	ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་ yon tan rgya mtsho	Yoindain Gyaco	Yontan Gyatso
5.	Lobsang Gyatso	1617–1682	1642–1682	བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་ blo bzang rgya mtsho	Lobsang Gyaco	Lobzang Gyatso, Lopsang Gyatso
6.	Tsangyang Gyatso	1683–1706	1697–1706	ཚང་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ་ tshang dbyangs rgya mtsho	Cangyang Gyaco
7.	Kelzang Gyatso	1708–1757	1751–1757	བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་ bskal bzang rgya mtsho	Gaisang Gyaco	Kelsang Gyatso, Kalsang Gyatso
8.	Jamphel Gyatso	1758–1804	1786–1804	བྱམས་སྤེལ་རྒྱ་མཚོ་ byams spel rgya mtsho	Qambê Gyaco	Jampel Gyatso, Jampal Gyatso
9.	Lungtok Gyatso	1806–1815	(1808–1815)	ལུང་རྟོགས་རྒྱ་མཚོ་ lung rtogs rgya mtsho	Lungdog Gyaco	Lungtog Gyatso
10.	Tsultrim Gyatso	1816–1837	?-1837	ཚུལ་ཁྲིམ་རྒྱ་མཚོ་ tshul khrim rgya mtsho	Cüchim Gyaco	Tshültrim Gyatso
11.	Khendrup Gyatso	1838–1856	1844–1856	མཁས་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ་ mkhas grub rgya mtsho	Kaichub Gyaco	Kedrub Gyatso
12.	Trinley Gyatso	1857–1875	11 Mawrth 1873–Mawrth 1875?	འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་ ‘phrin las rgya mtsho	Chinlai Gyaco	Trinle Gyatso
13.	Thubten Gyatso	1879–1933	1895–1933	ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོ་ thub bstan rgya mtsho	Tubdain Gyaco	Thubtan Gyatso, Thupten Gyatso
14.	Tenzin Gyatso	1935–heddiw	1950–heddiw (mewn alltudiaeth heddiw)	བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་ bstan ‘dzin rgya mtsho	Dainzin Gyaco

Gweler hefyd

Eginyn erthygl sydd uchod am Dibet. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato