Tomen Llandyfaelog
Hen domen, neu fwnt, o'r Oesoedd Canol ydy Tomen Llandefaelog, heb y mur gwarcheidiol arferol, sef y “beili”. Lleoliad: Llandyfaelog, Aberhonddu, Powys; cyfeiriad grid SO033323. Fe godwyd y rhan fwyaf o'r tomenni hyn yng Nghymru rhywdro rhwng degawdau olaf yr 11g ac ail hanner y 12g allan o bridd a charreg, gyda ffos o'u cwmpas fel rheol. Y Normaniaid ddaeth â'r math hwn o amddiffynfa o Ffrainc i wledydd Prydain a mabwysiadwyd y dechnoleg gan y Cymry.
| Math | mwnt, castell  |
|---|---|
| Enwyd ar ôl | Tyfaelog |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Powys |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 51.981212°N 3.40928°W |
 | |
| Statws treftadaeth | heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru |
| Manylion | |
| Dynodwr Cadw | BR191 |
Fe'i cofrestrwyd gan Cadw a chaiff ei adnabod gyda'r rhif SAM: BR191,[1] ac mae'n mesur 27m wrth 33m ac 5.1m o uchter.
Mae'r clwstwr mwyaf o'r tomennydd hyn drwy wledydd Prydain i'w weld yn ardal y gororau (neu'r Mers): sef Swydd Amwythig, Swydd Gaer, Swydd Henffordd, Powys a Sir y Fflint fel y caiff ei adnabod heddiw.
