Tomenni glo risg uchel yng Nghymru

Yn dilyn tirlithriad tomen lo segur yn Tylorstown, Rhondda Cynon Taf yn Chwefror 2020, sefydlodd Llywodraeth Cymru a Llywodaeth y DU Dasglu Diogelwch Tomenni Glo ar y cyd er mwyn ymchwilio a chlustnodi tomenni glo risg uchel yng Nghymru. Nod y Tasglu, felly, oedd asesu statws presennol tomenni glo segur yng Nghymru. Roedd tirlithriad Tylorstown yn dilyn stormydd gaeafol gyda glawiad eithafol o ganlyniad i effeithiau newid hinsawdd. Gall y nifer o dirlithriadau tomennydd glo gynyddu dros y blynyddoedd nesaf, gan na sicrhawyd eu bod mewn cyflwr diogel yn y gorffennol, ac effaith newid hinsawdd.

Tomenni glo risg uchel yng Nghymru

Mae rhaglen waith Llywodraeth Cymru yn cynnwys archwilio a chynnal a chadw tomenni glo. Categoreiddir tomenni glo segur o ran y risg i dirlithriadau ac maent yn nodi pa mor aml mae angen archwilio tomenni glo. Mae tomenni risg uwch yn y categori C neu D ac mae angen archwilio'r tomenni hyn yn fwy rheolaidd er mwyn asesu draenio a sefydlogrwydd. Ym Medi a Hydref 2021 galwodd nifer o Weinidogion Llywodraeth Cymru ar y Ceidwadwyr yn Llundain i Lywodraeth Lloegr ariannu'r gwaith i adennill ac adfer y tomenni glo segur yng Nghymru, ac amcangyfrifwyd y byd yn costio rhwng £500m i £600m dros y 15 mlynedd nesaf.

Archwilio

Mae'r Awdurdod Glo neu'r awdurdod lleol priodol yn archwilio pob tomen risg uwch. Bydd archwiliadau pellach yn cael eu cynnal yn rheolaidd er mwyn helpu i nodi unrhyw arwyddion bod tomen yn symud ac unrhyw waith cynnal a chadw sydd ei angen. Canlyniad yr archwiliad cynnar oedd mai'r Sir gyda'r nifer mwyaf o domenni glo oedd Rhondda Cynon Taf, gyda 75 tomen risg-uchel, gyda Merthyr Tydfil a Caerffili yn dilyn yn dynn wrth ei sodlau. Nid yw'r rhestr o'r holl domenni dan risg ar gael yn gyhoeddus hyd yma (Hydref 2021).