Twrci (aderyn)

genws o adar
Twrci
Amrediad amseryddol: Mïosen cynnar hyd heddiw
Dau dwrci ym Mharc Gwledig Maesglas; 2013
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Animalia
Ffylwm: Chordata
Dosbarth: Aves
Urdd: Galliformes
Teulu: Phasianidae
Is-deulu: Meleagridinae
Genws: Meleagris
Linnaeus, 1758
Rhywogaeth

M. gallopavo
M. ocellata

Ŵy y twrci gwyllt, Meleagris gallopavo

Aderyn eitha mawr ydy'r twrci sy'n perthyn i deulu'r Phasianidae sy'n deillio o'r Americas yn wreiddiol. Mae'r rhywogaeth a elwir yn ‘dwrci gwyllt’ (Meleagris gallopavo) yn wreiddiol o fforestydd Gogledd America. Mae'r math dof yn perthyn o bell iddo. Daw'r trydydd math (neu rywogaeth) - y twrci llygedynnog (Meleagris ocellata) o'r Benrhyn Yucatán.[1]

Camddehonglodd yr Ewropead cyntaf i weld twrci yn America yr aderyn fel math o iâr gini (Numidiae). Arferid galw'r iâr gini yn Saesneg (ac ar lafar) fel turkey fowl, turkey hen a turkey cock oherwydd mai o wlad Twrci yr arferid eu mewnforio i Ewrop a dyma darddiad y gair.[2][3][4] Yn 1550 anrhydeddwyd y fforiwr Saesneg William Strickland gydag arfbais fel gwobr am fewnforio'r twrci i Brydain am y tro cyntaf; wrth gwrs, roedd llun twrci ar yr arfbais.[5]

Ffosiliau o ddyddiau a fu

golygu
 
Twrci llygedynnog gwryw, Meleagris ocellata

Mae sawl rhywogaeth arall o'r twrci wedi'i ganfod ers cyfnod cynnar y Mïosen (c. 23 mya) gyda'r genws Rhegminornis a'r Proagriocharis bellach yn ddiflanedig. Math tebyg i'r Meleagris (o ddiwedd y cyfnod Mïosen) ydy'r Proagriocharis ac a ddarganfuwyd yn Westmoreland County, Virginia.[1] Diflanodd y Meleagris californica,[6] yn eitha diweddar - yn sicr - arferid ei hela gan bobl.[7] A chredir iddo ddiflannu oherwydd newid yn yr hinsawdd ar ddiwedd Oes yr Iâ diwethaf ac oherwydd gorhela.[8]

Nadolig!

golygu

Mae'n draddodiad ers tua hanner canrif yng Nghymru a rhai gwledydd eraill ychydig cyn hynny i fwyta'r twrci ar ddydd Nadolig.

Gweler hefyd

golygu

Cyfeiriadau

golygu
  1. 1.0 1.1 Donald Stanley Farner and James R. King (1971). Avian biology. Boston: Academic Press. ISBN 0-12-249408-3.
  2. Webster's II New College Dictionary. Houghton Mifflin Harcourt 2005, ISBN 978-0-618-39601-6, p. 1217
  3. Andrew F. Smith: The Turkey: An American Story. University of Illinois Press 2006, ISBN 978-0-252-03163-2, p. 17
  4. "Why A Turkey Is Called A Turkey : Krulwich Wonders… : NPR". npr.org. Cyrchwyd 30 Medi 2010.
  5. Bruce Thomas Boehrer (2011). Animal characters: nonhuman beings in early modern literature p.141. University of Pennsylvania Press
  6. Formerly Parapavo californica and initially described as Pavo californica or "California Peacock"
  7. Jack Broughton (1999). Resource depression and intensification during the late Holocene, San Francisco Bay: evidence from the Emeryville Shellmound vertebrate fauna. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-09828-5.; lay summary
  8. Bochenski, Z. M., and K. E. Campbell, Jr. 2006. The extinct California Turkey, Meleagris californica, from Rancho La Brea: Comparative osteology and systematics. Contributions in Science, Natural History Museum of Los Angeles County, Number 509:92 pp.