Went the Day Well?

Went the Day Well?
	Charles Sims (Mervyn Johns) ger fedd yr Almaenwyr
Enghraifft o'r canlynol	ffilm
Lliw/iau	du-a-gwyn
Gwlad	y Deyrnas Unedig
Dyddiad cyhoeddi	1942, 1 Tachwedd 1942, 7 Rhagfyr 1942, 24 Mehefin 1944, 28 Mehefin 1944
Genre	ffilm bropoganda, ffilm efo fflashbacs
Prif bwnc	yr Ail Ryfel Byd
Lleoliad y gwaith	Lloegr
Cyfarwyddwr	Alberto Cavalcanti
Cynhyrchydd/wyr	Michael Balcon
Cyfansoddwr	William Walton
Dosbarthydd	Ealing Studios
Iaith wreiddiol	Saesneg
Sinematograffydd	Wilkie Cooper

Mae Went the Day Well? yn ffilm ryfel Brydeinig o 1942 wedi'i haddasu o stori gan Graham Greene a'i chyfarwyddo gan Alberto Cavalcanti. Fe'i cynhyrchwyd gan Michael Balcon o Ealing Studios ac fe'i gwasanaethodd fel propaganda answyddogol ar gyfer ymdrech Prydeinig yr Ail Ryfel Byd. Mae'n adrodd hanes awyrfilwyr o'r Almaen yn meddiannu pentref yn Lloegr. Mae'n adlewyrchu'r hyn oedd yn hunllef i nifer o drigolion Prydain y cyfnod, er bod bygythiad goresgyniad gan yr Almaen wedi cilio i raddau helaeth erbyn i'r ffilm cael ei chyhoeddi.^[1]

Plot

Adroddir y stori gan clochydd y pentref, yn cael ei chwarae gan Mervyn Johns, fel petai'n ei adrodd i ymwelydd i'r pentref ar ôl y rhyfel. Mae'n egluro: un dydd Sadwrn yn ystod yr Ail Ryfel Byd, bu grŵp o filwyr Prydeinig a oedd yn ymddangos yn ddilys yn cyrraedd pentref bach ffuglenol o'r enw Bramley End yn Lloegr.^[2] Mae'n benwythnos y Sulgwyn felly mae bywyd hyd yn oed yn dawelach na'r arfer ac nid oes bron i ddim draffig o unrhyw fath yn mynd trwy'r pentref. Ar y dechrau croesewir y milwyr gan y pentrefwyr. Cyn bo hir mae amheuon yn dechrau codi am wir bwrpas a gwir hunaniaeth y milwyr. Wedi i rai o'r pentrefwyr canfod eu bod yn filwyr Almaenig y bwriedir iddynt ffurfio blaen y gad oresgyniad ar Brydain, maent yn rowndio'r preswylwyr ac yn eu dal yn gaeth yn yr eglwys leol. Mae'r ficer yn cael ei saethu wrth geisio canu cloch yr eglwys fel rhybydd.

Mae llawer o'r pentrefwyr yn gweithredu mewn ymgais i roi gwybod i'r awdurdodau tu hwnt i'r pentref o'r hyn sy'n digwydd. Mae cynlluniau yn cynnwys ysgrifennu neges ar wy a'i roi i'r bachgen papur lleol i'w fam. Mae’r cynllun yn methu wrth i'r wyau cael eu chwalu ar ddamwain gan Maud, cyfnither i Mrs Fraser. Wedyn mae Mrs Fraser yn rhoi nodyn ym mhoced ei chyfnither Maude, ond mae'n ei ddefnyddio i ddal ffenestr ei char yn ei le; yna mae ei chi, Edward, yn ei gnoi a'i rwygo ar ôl iddo chwythu i'r sedd gefn. Mae Mrs Collins, y bostfeistres, yn llwyddo i ladd Almaenwr gyda bwyell goed tân, ac mae'n ceisio ffonio am help, ond mae'r merched yn y gyfnewidfa ffôn yn gweld ei golau ac yn penderfynu y gall aros. Mae Mrs Collins yn aros, ac yn cael ei lladd gan Almaenwr arall sy'n cerdded i mewn i'r siop. Yna mae'r ferch yn y gyfnewidfa yn codi'r ffôn, ond yn cael dim ymateb.

Mae'r sifiliaid caeth yn ceisio cysylltu a rhybuddio'r Gwarchodlu Cartref lleol, ond maent yn cael eu bradychu gan sgweier y pentref, sydd wedi bod yn gydweithredwr gyda'r gelyn am amser hir. Mae aelodau'r Gwarchodlu Cartref yn syrthio i fagl yr Almaenwyr ac yn cael eu saethu. Mae bachgen ifanc, George, yn dianc o'r eglwys. Mae Almaenwr yn ei saethu yn ei goes, ond mae'n llwyddo i rybuddio Byddin Prydain. Mae'r pentrefwyr yn yr eglwys yn llwyddo trechu'r milwyr sydd yn eu gwarchod ac yn ffoi. Mae rhai ohonynt yn mynd i'r faenor leol lle mae plant y pentref yn cael eu dal, yn trechu'r gwarchodwyr ac yna'n baricedio eu hunain yn y tŷ. Mae milwyr Prydain yn cyrraedd, a gyda chymorth rhai o'r pentrefwyr, gan gynnwys grŵp o ferched Byddin Tir y Merched, yn trechu'r Almaenwyr ar ôl brwydr fer. Mae’r sgweier yn cael ei saethu’n farw gan ferch y ficer, sy’n darganfod ei frad wrth iddo geisio gadael i’r Almaenwyr ddod i mewn i’r tŷ. Yn ystod y frwydr, mae llawer o'r pentrefwyr a adawodd i ymladd yn cael eu clwyfo neu eu lladd. Mae Mrs Fraser yn achub y plant rhag grenâd, gan dalu gyda'i bywyd ei hun, ac mae tad Tom yn cael ei saethu yn ei fraich ac yn troi ei bigwrn wrth iddo gwympo. Wedi rhwystro'r Almaenwyr i orchfygu Bramley End mae cynllun Hitler i oresgyn Prydain yn methu.

Mae'r clochydd sy'n adrodd y stori i'r camera yn dangos bedd yr Almaenwyr ym mynwent yr eglwys ac yn esbonio'n falch: "Ie, dyna'r unig ddarn o Loegr a gawsant." ^[3]

Cast

Leslie Banks fel Oliver Wilsford, y sgweier bradwrus
C. V. France fel y Parchedig Ashton, y ficer
Valerie Taylor fel Nora Ashton, merch y ficer
Marie Lohr fel Mrs Fraser
Basil Sydney fel Kommandant Orlter, (sy'n ffugio mae ef yw'r Cadfridog Hammond)
David Farrar fel Lt. Jung, (ffug Lt Maxwell)
Harry Fowler fel George Truscott
Elizabeth Allan fel Peggy Pryde (Merch yn y Fyddin Tir)
Frank Lawton fel Tom Sturry morwr ar seibiant o'i ddyletswyddau
Thora Hird fel Ivy Dawking (Merch Byddin y Tir)
Muriel George fel Mrs Collins, y bostfeistres
Patricia Hayes fel Daisy
Mervyn Johns fel Charles Sims y clochydd
Norman Pierce fel Jim Sturry
Kathleen Boutall fel Mrs Sturry
Hilda Bayley fel Maude
Edward Rigby fel Bill Purvis, dyn y post
Ellis Irving fel Harry Drew
Irene Arnold fel Mrs Drew
Norman Shelley fel Bob Owen
Grace Arnold fel Mrs Owen
Philippa Hiatt fel Mrs Bates
Lillian Ellias fel Bridget
Gerald Moore fel Johnnie Wade
Charles Paton fel Harry Brown
Josephine Middleton fel Mrs Carter
Anthony Pilbeam fel Ted Garbett
Arthur Ridley fel y Tad Owen
Mavis Villiers fel Violet
Josie Welsford fel June
John Slater fel rhingyll Almaenig
James Donald fel corporal Almaenig
Milwyr go iawn o Gatrawd Swydd Gaerloyw

Cynhyrchu

Ysgrifennu

Mae teitl y ffilm yn seiliedig ar feddargraff a ysgrifennwyd gan yr ysgolhaig clasurol John Maxwell Edmonds. Ymddangosodd yn wreiddiol yn The Times ar 6 Chwefror 1918 o dan yr enw Four Epitaphs.^[4]