Ystad y Goron
- Gweler hefyd: Ystad y Goron Cymru
Tir ac eiddo arall sydd ym meddiant brenin neu frenhines y DU "yn rhinwedd y Goron"—h.y. heb fod yn eiddo personol—yw Ystad y Goron (Saesneg: The Crown Estate). Mae'n mwynhau statws cyfansoddiadol amwys erbyn hyn. Mae'n perthyn i'r teyrn trwy etifeddiaeth ac eto heb fod yn rhan o'i eiddo personol; mae'n cyfrannu unrhyw elw i Drysorlys y DU ac eto dydy o ddim yn perthyn i Lywodraeth y DU chwaith ond yn hytrach mae'n cael ei redeg fel ymddiriedoraeth dan reolaeth "Y Bwrdd" neu (a defnyddio'r enw traddodiadol cyfarwydd) Comisiynwyr Ystad y Goron.[1] Mae yna wahaniaethau yn y ffordd mae'n cael ei rhedeg a'i rheoli yn yr Alban mewn cymhariaeth ag yng Nghymru, Gogledd Iwerddon a Lloegr.
| Enghraifft o'r canlynol | statutory corporation  |
|---|---|
| Dechrau/Sefydlu | 1961 |
| Sylfaenydd | Siôr III, brenin y Deyrnas Unedig |
| Gweithwyr | 397 |
| Pencadlys | Llundain |
| Gwladwriaeth | y Deyrnas Unedig |
| Gwefan | http://www.thecrownestate.co.uk/ |
Hanes
golyguDechreuodd Ystad y Goron yn yr Oesoedd Canol yn Nheyrnas Lloegr. Yn 1760, daeth y brenin Siôr III o Brydain Fawr i gytundeb â llywodraeth y dydd i roi'r Ystad frenhinol i'r llywodraeth ei defnyddio i godi incwm mewn cyfnewid am gyfran o'r incwm hwnnw fel incwm personol i'r teulu brenhinol: dyma sail y Rhestr Sifil heddiw.[1]
Eiddo
golyguEr bod y term "Eiddo'r Goron" yn cynnwys tir ac eiddo o bob math sy'n perthyn i deulu brenhinol Prydain, dydy Ystad y Goron ddim yn rheoli'r holl eiddo hyn (mae eithriadau amlwg yn cynnwys Dugiaeth Cernyw a'r palasau brenhinol). Ond er hynny mae tir ac eiddo'r Ystad yn sylweddol iawn. Mae'n cynnwys[2]:
- 55% o arfordir y DU, yn cynnwys rhan fawr o wely'r môr
- Hawl i'r aur ac arian naturiol a ddarganfyddir yn y ddaear
- 119,000 hectar (294,000 erw) o dir amaethyddol
- Sawl parc, yn cynnwys Parc Windsor a pharciau Regent a St James yn Llundain
- Eiddo a thai niferus, yn cynnwys Stryd Regent, Llundain
Cyfanswm gwerth y portffolio hwn yw £7.3 biliwn (£7,300,000,000).[3]
Cyfeiriadau
golygu- ↑ 1.0 1.1 "Gwefan Ystad y Goron: FAQs". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-09-03. Cyrchwyd 2008-12-16.
- ↑ "Gwefan Ystad y Goron: Portfolio". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2007-12-31. Cyrchwyd 2008-12-16.
- ↑ "Gwefan Ystad y Goron: About Us". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-09-01. Cyrchwyd 2008-12-16.
Dolenni allanol
golygu- (Saesneg) Gwefan swyddogol Archifwyd 2011-05-17 yn y Peiriant Wayback
.svg){kind=small}