Aberystwyth (emyn-dôn)

Mae Aberystwyth yn un o emyn-donau mwyaf poblogaidd Cymru. Fe'i cyfansoddwyd gan Dr Joseph Parry ym 1876.

Cyfansoddwyd y dôn gan Joseph Parry ym 1876 ac fe'i cyhoeddwyd gyntaf 1879 yn llyfr Edward Stephen Ail Lyfr Tonau ac Emynau .[1][2] Roedd Parry, ar y pryd, yn athro cyntaf, a phennaeth yr adran gerdd ym Mhrifysgol Cymru, a oedd newydd ei sefydlu yn Aberystwyth, (Prifysgol Aberystwyth bellach). Roedd hefyd yn gwasanaethu fel organydd Capel yr Annibynwyr Saesneg yn Stryd Portland, Aberystwyth. Perfformiwyd y dôn am y tro cyntaf ar organ y capel gan Parry ei hun ym 1879.

Defnydd

golygu

Yn y Gymraeg defnyddi'r dôn, fel arfer yn gyfeiliant i'r emyn Iesu, cyfaill f'enaid cu:

Iesu, cyfaill f'enaid cu,
I dy fynwes gad im' ffoi.
Tra bo'r dyfroedd o bob tu,
A'r ym tymhestloedd yn crynhoi.
Cudd fi, O fy Mhrynwr! cudd,
Nes 'r el heibio'r storom gref;
Yn arweinydd imi bydd
Nes im' dd'od i dyernas nef.

Sef Cyfieithiad o emyn Charles Wesley Jesus, Lover of My Soul.[3]

Jesu, Lover of my soul
Let me to Thy bosom fly
While the gathering waters roll
While the tempest still is high;
Hide me, O my Saviour, hide
Till the storm of life is past;
Safe into the haven guide,
O receive my soul at last.

ac emyn Morgan Rhys

BETH sydd imi yn y byd?
Gorthrymderau mawr o hyd;
Gelyn ar ôl gelyn sydd
Yn fy nghlwyfo nos a dydd.
Meddyg archolledig rai,
Tyrd yn fuan i'm iacháu.

Ym 1897 cyfansoddodd Enoch Sontonga yr emyn Xhosa Nkosi Sikelel' iAfrika (Arglwydd a'ch Bendithio Affrica), a'i osod i Aberystwyth. Daeth y gân yn anthem i'r achos ryddid pan-Affricanaidd. Ond erbyn iddi ddod yn anthem genedlaethol Tansanïa a Sambia, ac, ers 1994, yn rhan o anthem genedlaethol De Affrica; dim ond adlais gwan o dôn gwreiddiol Parry oedd ar ôl.

Nkosi sikelel' iAfrika
Maluphakanyis' uphondo lwayo
Yiva imithandazo yethu
Nkosi sikelela, Thina lusapho lwayo
Yehla Moya, Yehla Moya,
Yehla Moya Oyingcwele

Cyfeiriadau

golygu
  1. The Concise Oxford Dictionary of Music
  2. Let the People Sing: Hymn Tunes in Perspective, Paul Westermeyer, page 217
  3. Hymnary.org